Голем број прашања упатени до педијатрите се поврзани со зголемени лимфни јазли („жлезди“) на вратот кај децата, исто како и стравот, па следуваат одредени разјаснувања на оваа тема.

Лимфни жлезди или јазли, кој израз е правилен

Станува збор за лимфно ткиво кое е групирано во нодули, па затоа лимфен јазол е точното име. Тие не се жлезди, бидејќи не лачат хормони, како ни други „производи“ на жлездите. Секако, тоа не е од пресудно значење, а поимот „лимфна жлезда“ е одомаќен, па не ни пречи.

За што служат лимфните јазли?

Тоа се вистински фабрики на клетки (војници) и хемиски супстанции (оружје) кои заедно учествуваат во одбранбената (имунолошка) реакција на организмот. Затоа, јасно е дека нивната улога во заштитата на детскиот организам од инфекции е многу важна. Да ги немаше, одбраната на телото од несакани „микронапаѓачи“ ќе беше многу потешка, всушност невозможна!

Секоја група на лимфни јазли е „задолжена“ за собирање лимфа (течност што се „истиснува“ од ткивото) од одреден дел од телото. Лимфните жлезди на вратот го „покриваат“ горниот дел на желудникот, хранопроводот, грлото, носот и меките ткива и кожата на лицето.

Зошто лимфните јазли понекогаш можат да се почувствуваат на допир, а потоа се повлекуваат

Бидејќи лимфните јазли отекуваат кога детето има инфекција (најчесто грлото), а кога ќе помине, јазлите на вратот се намалуваат. Голем број вирусни инфекции на грлото кај децата минуваат без покачена температура и без поголеми поплаки, па единствена манифестација на болеста може да биде лесно зголемување на лимфните јазли.

Дали тие секогаш се знак на болест?

Кај децата, вратот е местото каде што нормално се наоѓаат лимфните јазли. Често може да се почувствуваат, а понекогаш се „појавуваат“ и исчезнуваат по неколку дена. Некои од нив се гледаат, а некои се подлабоко под кожата и не се гледаат (но се чувствуваат). Вообичаено е тие „нормални“ лимфни жлезди на вратот да бидат безболни, меки, да „бегаат“ под прстите, па детето не се буни кога ги прегледуваме. Тие се мали – до 1 сантиметар во дијаметар, а кожата над нив има нормална боја (без црвенило).

Кога лимфните јазли се поголеми од еден сантиметар, треба да се сметаат за зголемени, што секако не значи дека детето е тешко болно.

Што е тоа лимфатична конституција

Има целосно здрави деца чии лимфни „жлезди“ се нормално зголемени, па тоа се вика лимфатична конституција – значи тоа не е болест, туку физичка карактеристика на детето. Обично еден од родителите (понекогаш и двајцата) ја има оваа конституција.

Кои болести се придружени со зголемување на лимфните јазли на вратот

-Убедливо најчеста причина за зголемување на лимфните жлезди на вратот се вирусните инфекции на горниот респираторен тракт. Кај огромното мнозинство деца тоа се целосно безопасни вируси кои брзо пристигнуваат и уште побрзо заминуваат и не им прават никакви проблеми на децата. Тогаш лимфните јазли лесно се зголемуваат, подвижни се („бегаат“ под прстите), меки се и безболни, а над нив нема црвенило на кожата.

-Бактериските инфекции, исто така, може да предизвикаат зголемени лимфни јазли на вратот кај децата. Стрептококите се први на листата и лесно се сместуваат во лимфните јазли на вратот од грлото (и крајниците, кои се и лимфни жлезди) преку лимфните садови. И други бактерии можат да бидат причина за отечени лимфни жлезди на вратот, но тие се значително поретки од стрептококите. Брис од грло е лесен начин да го проверите ова.

-Има болести кај кои имунолошкиот систем „гледа“ на делови од нашето тело како на непоканети гости, па ги напаѓа мислејќи дека ни помага, а всушност ги уништува „домашните“ делови од телото. Ова се автоимуни болести кои можат да предизвикаат и зголемени лимфни јазли на вратот. Тие се многу поретки од инфекциите и одат во комбинација со многу други симптоми, па детето брзо го носат на педијатар.

-Понекогаш лимфните јазли може да се зголемат по вакцинацијата, особено по МРП-вакцината (против сипаници, рубеола и заушки). Тоа е минлив (неколкудневен) проблем кој обично се јавува седум до четиринаесет дена по вакцинацијата (кога обично се појавува треска и исип на кожата).

Заразна мононуклеоза

Ова е исто така вирусно заболување кое доаѓа во комбинација со многу зголемени лимфни јазли на вратот. „Пакетите“ обично се гледаат на страните на вратот, а огромното мнозинство деца имаат многу високи температури, болки во грлото и се чувствуваат лошо. Треба да се знае дека кај помалите деца оваа болест има поблага клиничка слика, па често поминува незабележано.

Во типични „случаи“, дијагнозата лесно се утврдува – врз основа на преглед на детето и едноставни лабораториски анализи, а повеќето деца ја преболуваат оваа болест по неколку недели, со одмор и „лесна“ храна. Само мал број пациенти имаат некоја компликација, така што нема простор за претеран страв.

Кога е потребен преглед од страна на педијатар?

Не треба да се контактира педијатарот доколку мајките и татковците видат мали (не поголеми од еден сантиметар) лимфни жлезди кои не болат, кои се подвижни и не растат. Помошта од педијатар е неопходна во следниве ситуации:

-Ако видите големи лимфни јазли кои „наеднаш“ пораснале (не биле такви претходниот ден).

-Ако се болни, без разлика на големината.

-Кога зголемените лимфни јазли се „покриени“ со розова кожа, или се тврди, болни и неподвижни под прстите.

-Ако дете со зголемени лимфни јазли се жали на силна болка во грлото.

-Кога детето има многу висока температура и зголемени лимфни јазли.

-Кога детето е во особено лоша општа состојба – летаргично, безволно, не сака да јаде.

-Особено е важно што побрзо да се однесе детето на преглед доколку се забележат модринки на кожата, а детето не се удрило.

Дали навистина можат да бидат знак за опасна болест?

Најретката причина за зголемени вратни лимфни жлезди кај децата се малигните заболувања!

За среќа, тие се многу ретки, но предизвикуваат најголем страв кај родителите. Леукемиите и лимфомите се малигни заболувања кои се манифестираат со отекување на лимфните јазли. Потоа децата имаат и други проблеми, по што родителите брзо ги носат на преглед.

Дали секогаш треба да се прави тест на крвта – за секој случај?

Се разбира не!

Лекарот одлучува дали треба да се направи тест на крвта! Тоа е одлична алатка за дијагностицирање на болестите што предизвикуваат зголемување на лимфните јазли на вратот, но тоа е потребно само кога лекарот ќе процени дека е неопходна оваа помош. Врз основа на бројот на леукоцити и формулата за леукоцити, лекарот може да види што да прави понатаму.

Консултирајте се со вашиот педијатар – немојте сами да си „припишувате“ земање крв!

Како да се третираат зголемени лимфни јазли на вратот

Огромното мнозинство деца не бараат третман бидејќи тоа е безопасно и привремено зголемување на лимфните „жлезди“.
Доколку е потребна терапија, тогаш се третира причината за зголемувањето на лимфните јазли, што е единствено одговорност на лекарот. Никогаш немојте на своја рака да им давате антибиотици на децата – „за секој случај“ е сосема погрешно!

Конечно, веруваме дека е јасно оти опасните болести кои предизвикуваат зголемување на вратните лимфни „жлезди“ се исклучително ретки, па затоа паничниот страв од зголемување на лимфните јазли на вратот е навистина неоснован.

Кај огромното мнозинство деца тоа е или лимфна конституција или безопасно и минливо „отекување“ на лимфните јазли поради некоја вообичаена инфекција.

Автор: д-р Горан Вукомановиќ/ педијатар кардиолог

Извор