Бурите со прашина, кои носат прашина од Сахара до европските градови, се почести отколку што мислите. Еве што треба да знаете за нив и како да се заштитите.
Акропол оваа недела изгледаше како да е на Марс, а не во срцето на Атина. Црвеникаво-портокалова прашина од Сахара патувала илјадници километри до југоисточна Европа и го завеа древното светилиште.
Невремето кое носи прашина од Сахара до европските градови е честа појава. Еве што треба да знаете за овој природен феномен: како се формираат бурите, како се движат и дали претставуваат ризик.
Бури од прашина се случуваат кога силни ветрови дуваат низ големи области на Сахара, пустината која се протега низ северна Африка. Пустинскиот песок е составен од многу различни честички, изјави за Deutsche Welle Карлос Перес Гарсија Пандо, експерт за песок и прашина во Суперкомпјутерскиот центар во Барселона.
Некои честички се големи и тешки. Ова се првите честички кои се собираат од силните ветрови, но тие не се оние кои ветровите на крајот ќе ги пренесат преку Средоземното Море во Европа.
Наместо тоа, кога овие поголеми честички неизбежно паѓаат на земја, ударот растура други купчиња песок, кои потоа се распрснуваат во ултра мали честички прашина, рече Гарсија Пандо. Токму овие помали честички се носат на долги растојанија, токму затоа што се толку мали и лесни.
За да се појават овие бури, временските услови мора да бидат суви, инаку честичките се собираат заедно и стануваат премногу тешки за да летаат на долги растојанија. Најверојатно бури од прашина ќе се појават во области каде што има малку вегетација, што може да влијае на ветрот и да го забави невремето.
Во Сахара редовно се случуваат песочни бури. Но, за ветровите да ја носат прашината илјадници километри на север, овие бури мора да комуницираат со временски систем што ќе создаде силни ветрови неопходни за да ја носат на долги растојанија.
Во повеќето случаи тоа се полиња со низок притисок во кои се создаваат услови за транспорт на сахарска прашина преку Средоземното Море до Европа. Тие се енергични, рече Гарсија Пандо и предизвикуваат силни ветрови во спротивна насока од стрелките на часовникот. Обично се појавуваат во пролет. Полињата со висок притисок исто така може да ги активираат овие настани, но тоа е помалку веројатно.
Честичките прашина кои на крајот летаат до Европа можат да останат во воздухот толку долго бидејќи се многу помали од зрната песок, кои многу побрзо паѓаат на земјата, изјави Стјуарт Еванс, експерт за прашина од Универзитетот во Бафало во Њујорк.
„Она што доаѓа во Европа е бура од прашина, но не и песочна бура“, рече тој.
„Ова се случило многу пати низ историјата, прашината е стара речиси колку и Земјата“, рече Гарсија Пандо. „Тоа не е ништо ново.“
Тој објасни дека анализата на овие настани не треба да загрижува. Наместо тоа, рече тој, се работи за разбирање на феноменот и што тој претставува за општеството и климата. Прашината, објасни тој, не е секогаш лоша работа: на пример, таа служи како вид на хранливи материи за шумите и океаните, хранејќи ги со железо и фосфор.
Но, количината на прашина на Земјата се зголемила од прединдустриското време, забележува Гарсија Пандо. Ова во голема мера е последица на човечкото обработување на земјиштето, но и на климатските промени.
За да објасни како функционира ова, тој рече да замислиме парче кал. Ако стапнете на кал или автомобил се вози преку неа, ќе се создадат тони честички или нечистотија кои потоа „лесно ги разнесува ветрот“.
Кога станува збор за климатските промени, тој го наведе примерот на исушено езеро. Тој истакнува дека „седиментите што остануваат во езерото се многу, многу ерозивни и лесно можат да се пренесат во атмосферата во форма на прашина“.
Но, во овој момент, научниците сè уште не се сигурни дали климатските промени ќе предизвикаат повеќе или помалку ветер на Земјата, па затоа е тешко да се каже како би можела да изгледа иднината на бурите од песок и прашина.
„Ова е една од клучните несигурности што ја имаме во предвидувањето на иднината на прашината“, рече Гарсија Пандо. „Се обидуваме да разбереме како ќе се развиваат ветровите во различни ситуации - не само просечниот ветер, туку и екстремните.
Доколку се најдете зафатени од бура од прашина во Европа, Гарсија Пандо вели дека треба да се следат истите стручни совети како во деновите кога квалитетот на воздухот е особено лош.
Прашината претставува опасност за дишните органи, затоа треба да носите маска и да се воздржите од спортски активности на отворено.
Ова е особено точно за луѓето со респираторни заболувања.
