Децата се раѓаат со вродена потреба за контакт со други луѓе. Веќе во првите денови од животот луѓето се најважниот дел од светот со кој се среќаваат. Вооружени со беспомошност, плачење, насмевка – основните вештини што им се потребни за да воспостават комуникација, тие го свртуваат вниманието кон себе. Детето станува свесно за себе во однос на другите луѓе, учи за нив, за себе, го приспособува своето однесување и стекнува различни искуства. Тоа создава своја личност – вели психологот Весна Јањевиќ-Поповиќ.

Весна е училишен психолог со долгогодишно искуство, еден од соработниците на УНИЦЕФ, автор и коавтор на неколку прирачници за родители и дидактички материјали. Како треба да изгледа квалитетната комуникација во семејството? Како да го препознаеме повикот на детето да комуницира со нас и што ако едноставно не функционира?

Од петтиот месец забележуваме дека емотивните реакции на другите луѓе влијаат заразно врз бебето. Плачењето и вознемиреноста на друго лице ја предизвикува истата реакција кај бебето. Кога не е сигурно што се случува, бебето ќе се сврти кон мајката и ќе бара одговор во изразот на лицето – објаснува таа.

Зборувајќи за тоа како можеме да препознаеме дали, како што сега популарно се вели, сме дисконектирани од нашите деца, Јањевиќ Поповиќ вели дека секоја промена во однесувањето од вообичаеното може да биде сигнал и предупредување. Ако детето не сака да го практикува својот омилен спорт, се изолира, избегнува активности што вообичаено ги сака – сето тоа се сигнали.

„Важно е да го слушате детето во сите ситуации без осудување. Да му се даде можност да размислува за последиците од неговите активности. И уште од мали нозе да му е јасно кои се вредностите на семејството. Ако по грешка донесе нешто туѓо дома, се договарате да го врати, без да се жали. Треба да се трудиме секогаш да го истакнуваме и забележуваме доброто однесување на детето. Ако имаме тенденција веднаш да ги осудиме лошите постапки, детето нема да зборува со нас“ – вели Јањевиќ-Поповиќ.

Осврнувајќи се на современите технологии и начинот на живот на децата денес, таа ги потсетува родителите дека е важно да се биде во тек со детската комуникација на мрежите, бидејќи треба да знаеме како тие се чувствуваат и како ја доживуваат комуникацијата.

-Доколку видиме дека имаат проблем или не контактираат за поддршка, а ние одговориме со „нема ништо“, ја прекинуваме комуникацијата. Наместо тоа, треба да покажеме разбирање за чувствата и да се обидеме да му помогнеме на детето да препознае дали е луто, обесхрабрено, бесно, тажно… Го чекаме периодот на смирување и заедно бараме решенија. Прашуваме како можеме да помогнеме“, истакнува Весна Јањевиќ-Поповиќ.

Говорејќи за комуникацијата на рана возраст, таа во една пригода истакнала дека еден од „виновниците“ за тоа што децата подоцна прозборуваат е токму немањето директна комуникација со најблиските. Потоа како пример ги наведе пелените за еднократна употреба. „Порано се повиваа бебиња, па тоа беше процес кој траеше, а тој што го правеше тоа зборуваше со бебето. Сега менувањето пелена трае помалку од една минута. И тоа не е проблем само по себе. Проблемот настанува доколку не сме свесни за сите оние мали можности за комуникација“, истакнува таа.

-Секако дека не сум против пелени за еднократна употреба. Промените што ни се случија во изминатите неколку децении, како што се достапноста на интернет, вклучените екрани, количината на звуци, впечатоците во околината, бараат од нас да обезбедиме периоди на неподелено внимание за себе и за детето. Од првиот момент на пристигнување во домот. Ништо не може да го замени човекот кој реагира на бебето, на неговата природна живост. Без лулашки, без вртелешки. И во тие денови започнува комуникацијата. Кога ги капеме и коментираме каква е водата, кога им пееме, дури и да немаме слух, кога кажуваме стихови на кои се сеќаваме… Народните песни за деца секогаш содржат ритам, мелодија и радост, и тоа не е случајно, бидејќи токму тоа му треба на бебето – вели таа.

Рутината е исклучително важна

Во интерес на детето е да има јасен режим на хранење и спиење, вели Јањевиќ-Поповиќ. Се разбира, не ригиден, туку одредена рамка. Ги следиме потребите на детето, но не чекаме да се измори, да се нервира, да плаче. Ако денот е предвидлив, детето ќе има поголема доверба во нас.

-Би сакала да свртам внимание на документарниот француски филм наречен „Бебиња“ од 2010 година. Филмот се занимава со растот на четири бебиња од раѓање до периодот на одење. Семејствата и развојот на бебињата се следат во Америка, Јапонија, Кенија и Монголија. Сите разлики и сличности и одговорите на многу прашања ќе ни дојдат со гледање на овој филм, кој трае околу еден час – истакнува психологот.

Како е намалена комуникацијата со децата во ерата на дигитализацијата

Раното и непотребно вклучување на телефони, таблети, екрани воопшто е наш голем проблем, истакнува психологот.

-Гледам многу мали деца во автобус на кои веднаш им се дава телефонот. И ние сакаме социјализирано бебе. Зошто е потребен екранот? Па така бебето гледа наоколу, во луѓето кои најчесто се смешкаат кога ќе ги погледне, го следи отворањето и затворањето на вратите на станиците… сето тоа е искуство кое му треба и кое само по себе е доволно. Ако ги вклучиме многу малите деца во секојдневните активности, ако очекуваме тие да бидат одговорни за дел од домашните обврски, наместо да живеат во „хотел со целосна услуга“, тогаш ќе биде подобро и за нив и за нас – објаснува психологот Весна Јањевиќ-Поповиќ и ги советува родителите да ја читаат книгата на УНИЦЕФ наречена „Паметна книга за мајки и татковци“.

И сите книги кои во насловот имаат „позитивна дисциплина“ – заклучува психологот.

Извор