На 2 јануари, младата украинска инспекторка за оружје Кристина Кимачук добила информација дека проектил со необичен изглед погодил зграда во градот Харков. Таа почна да ги повикува своите контакти во украинската војска, очајно обидувајќи се да ја стави во раце ракетата за да го истражи. Во рок од една недела, остатоците ги расфрлила пред себе на безбедно место во главниот град Киев.

Почнала да ги раздвојува и да го фотографира секој дел, вклучително и завртки и компјутерски чипови помали од нејзините нокти. Таа речиси веднаш можеше да каже дека тоа не е руски проектил, но прашањето беше како да се докаже тоа.

Првиот доказ дека севернокорејски ракети паѓаат во Украина

Кимачук забележала мал симбол од корејската азбука во остатоците од метал и жици. Тогаш наиде на уште позначаен детал. Бројот 112 бил втиснат на делови од телото на ракетата. Тоа е бројката што одговара на 2023 година во севернокорејскиот календар. Таа сфати дека ги гледа првите цврсти докази дека севернокорејското оружје било користено за напад на нејзината земја.

„Слушнавме дека испорачале оружје во Русија, но јас можев да го видам, да го допрам, да го истражам на начин на кој никој досега не можел. Беше многу возбудливо“, изјави таа за Би-Би-Си.

Тогаш, украинската војска објави дека Русија истрелала десетици севернокорејски ракети на нејзина територија. Тие убија најмалку 24 луѓе, а повредија повеќе од 70.

Ким поттикнува војни и шири нестабилност низ светот со севернокорејско оружје

И покрај сите неодамнешни разговори за Ким Џонг-ун кој се подготвува да започне нуклеарна војна, понепосредна закана сега е способноста на Северна Кореја да ги поттикне постоечките војни и глобалната нестабилност.

Кимачук работи за организацијата CAR (Conflict Armament Research), која наоѓа оружје што се користи во војна за да открие каде и кога е направено. Но, дури откако таа заврши со фотографирањето на остатоците од проектилот и нејзиниот тим анализираше стотици негови компоненти, таа го направи најневеројатното откритие.

Модерна западна технологија во севернокорејските ракети

Внатре во ракетата имало куп најнова странска технологија. Повеќето од електронските делови се произведени во САД и Европа во последните неколку години. Пронајден е дури и американски компјутерски чип направен дури во март 2023 година.

Ова значеше дека Северна Кореја незаконски набавила витални компоненти на оружјето, ги прошверцувала во земјата, ја составила ракетата и тајно ја испраќала во Русија, каде потоа била транспортирана до линијата на фронтот и истрелана – сето тоа во рок од неколку месеци.

„Тоа беше најголемото изненадување. И покрај тоа што беше под строги санкции речиси две децении, Северна Кореја сè уште успева да добие сè што е потребно за производство на оружје, и тоа многу брзо“, рече Демиен Сплетерс, заменик директор на CAR.

„Никогаш не мислев дека ќе го видам ова“

Џозеф Берн, експерт за Северна Кореја во лондонскиот одбранбен тинк-тенк Royal United Services Institute (RUSI), бил исто така зачуден.

„Никогаш не мислев дека некогаш ќе видам дека севернокорејските балистички ракети се користат за убивање луѓе на европско тло“, рече тој.

Тој и неговиот тим во RUSI ги надгледуваат севернокорејските испораки на оружје за Русија откако Ким се сретна со неговиот руски колега Владимир Путин таму во септември минатата година, очигледно за да склучи договор за оружје.

Со помош на сателитски снимки, тие успеаја да снимат четири руски товарни бродови кои се движат меѓу Северна Кореја и руското воено пристаниште натоварено со стотици контејнери.

RUSI проценува дека биле испратени вкупно 7.000 контејнери полни со повеќе од еден милион гранати и муниција како и оние кои можат да бидат испукани од камиони во големи рафали. Нивните проценки беа поткрепени со разузнавачки податоци од САД, Велика Британија и Јужна Кореја, иако Русија и Северна Кореја ја негираа трговијата.

Во Украина е пронајден проектил со дострел од 700 километри

„Тие гранати и ракети се едни од најбараните работи во светот денес и ѝ дозволуваат на Русија да продолжи да ги гаѓа украинските градови во време кога САД и Европа се двоумат околу тоа какво оружје да и дадат на Украина“, рече Бирн.

Но, токму пристигнувањето на балистички ракети на бојното поле најмногу ги загрижи Бирн и неговите колеги поради она што го открија за програмата за оружје на Северна Кореја.

Северна Кореја го продава своето оружје во странство од 1980-тите, главно на земјите во Северна Африка и Блискиот Исток, вклучувајќи ги Либија, Сирија и Иран. Тоа беа обично стари ракети од советски тип со лоша репутација. Постојат докази дека борците на Хамас можеби користеле некои од овие стари ракетни гранати во нивниот напад на 7 октомври.

Но, проектилот истрелан на 2 јануари, анализиран од инспекторката Кимачук, очигледно беше најсофистицираната севернокорејска ракета со краток дострел – Хвасонг 11, која може да лета до 700 километри.

Главната предност е цената

Иако Украинците тврдат дека овие ракети не се толку точни, д-р Џефри Луис, експерт за севернокорејско оружје од Институтот за меѓународни студии Мидлбери, вели дека тие не се значително помалку прецизни од руските ракети.

Предноста на овие проектили е што се исклучително евтини, објасни д-р Луис. Ова значи дека можете да купите и да пукате значително повеќе од нив со надеж дека ќе ја надминете противвоздушната одбрана. Токму тоа го прават Русите во последно време.

Ова го покренува прашањето колку од овие проектили можат да произведат Севернокорејците.

Јужнокорејската влада неодамна забележа дека Северна Кореја испратила 6.700 контејнери со муниција во Русија, вели дека фабриките за оружје во Пјонгјанг работат со полна пареа, а д-р Луис, кој ги проучувал фабриките преку сателит, смета дека тие можат да произведуваат неколку стотици проектили годишно.

Сè уште шокирани од нивното откритие, Сплитерс и неговиот тим сега се обидуваат да откријат како тоа е можно со оглед на тоа што на компаниите им е забрането да продаваат делови на Северна Кореја.

Како западните чипови завршуваат во севернокорејските ракети?

Многу од компјутерските чипови кои влегуваат во модерното оружје и ги водат проектилите до нивните цели се истите чипови што се користат во нашите паметни телефони, машини за перење и автомобили, објасни Сплитерс.

Тие се продаваат ширум светот во неверојатни количини. Производителите им продаваат огромни количини на дистрибутерите, кои потоа ги препродаваат, што значи дека производителите често немаат поим каде завршуваат нивните производи.

И покрај тоа, Бирн беше фрустриран кога дозна колку компоненти во проектилот дошле од Запад. Севернокорејските мрежи за набавки се покажаа како поробусни и поефикасни отколку што можеше да замисли дури и тој, кој ги истражува.

Лажни компании

Според неговото искуство, Севернокорејците со седиште во странство основале компании во Хонг Конг или други централноазиски земји за да купуваат предмети користејќи главно украдени пари. Тие потоа ги испраќаат производите во Северна Кореја, обично преку границата со Кина. Доколку се открие и санкционира лажна компанија, на нејзино место брзо ќе се појави друга.

Санкциите долго време се сметаа за несовршена алатка за борба против овие мрежи, но за да бидат ефективни тие мора редовно да се ажурираат и спроведуваат. И Русија и Кина одбиваат да воведат нови санкции за Северна Кореја од 2017 година.

Москва ги крши санкциите за кои гласаше

Со купувањето оружје од Пјонгјанг, Москва сега ги крши самите санкции за кои некогаш гласаше како членка на Советот за безбедност на ОН. Потоа, на почетокот на оваа година, таа ефективно го распушти панелот на ОН за следење на прекршувањата на санкциите, веројатно за да избегне контрола.

„Сведоци сме на демонтирање на системот за санкции на ОН против Северна Кореја во реално време, што му дава на Пјонгјанг многу простор за маневрирање“, рече Бирн.

Сето ова има импликации кои ја надминуваат војната во Украина.

„Вистинските победници овде се Севернокорејците“, рече Бирн.

„Тие им помогнаа на Русите на значаен начин, а тоа им купи тон влијание.

Во март, RUSI документираше големи количества нафта што се испраќаат од Русија во Северна Кореја, додека железнички вагони полни со ориз и брашно беа забележани како ја преминуваат копнената граница на земјите. Договорот, кој се проценува дека вреди стотици милиони долари, ќе ја поттикне не само економијата на Северна Кореја, туку и нејзината војска.

Русија, исто така, би можела да и испорача на Северна Кореја суровини за да продолжи со производство на ракети или дури и воена опрема како што се борбени авиони и на крајот да добие техничка помош за подобрување на нејзиното нуклеарно оружје.

Војна како приказ

Покрај тоа, Северна Кореја за прв пат добива шанса да ги тестира своите најнови ракети во вистинско воено сценарио. Користејќи ги овие вредни податоци, тие ќе можат да ги подобрат. Уште позагрижувачки е што војната ја отвора можноста Северна Кореја да ги рекламира своите ракети на остатокот од светот.

Сега, кога Пјонгјанг масовно го произведува ова оружје, ќе сака да го продаде на повеќе земји, а ако проектилите се доволно добри за Русија, ќе бидат доволно добри и за другите, рече д-р Луис, особено што Русите поставуваат пример дека е во ред да се прекршат санкциите.

Тој предвидува дека Северна Кореја во иднина ќе стане главен снабдувач на ракети на земјите од блокот Кина-Русија-Иран. По нападот на Иран врз Израел овој месец, САД изјавија дека се „неверојатно загрижени“ што Северна Кореја би можела да работи со Иран на нејзините програми за нуклеарно и балистичко оружје.

„Добрата вест е што гледаме колку се зависни од странска технологија“

„Гледам многу мрачни лица кога зборуваме за овој проблем“, рече Сплитерс, додавајќи: „Но, добрата вест е дека сега кога знаеме колку се зависни од странска технологија, можеме да направиме нешто околу тоа“.

Сплетерс е оптимист дека со работа со производителите, тие можат да ги нарушат синџирите на снабдување на Северна Кореја. Неговиот тим веќе успеа да идентификува и затвори една нелегална мрежа пред да може да направи критична продажба.

Но, д-р Луис не е убеден.

„Можеме да го отежниме, понезгодно, можеби и да ги зголемиме трошоците, но ништо од ова нема да ја спречи Северна Кореја да го произведува ова оружје“, рече тој, додавајќи дека Западот на крајот не успеа во обидот да ја задржи земјата.

Сега, не само што нејзините проектили се извор на престиж и политичка моќ, туку и носат огромни суми пари, објасни д-р Луис. Зошто Ким Џонг-ун би се откажал од нив сега?