Во повеќето случаи породувањето завршува без негативни последици за мајката и детето. Сепак, голем број деца развиваат механички повреди од различен степен. Тие претежно се безопасни и немаат никакви последици за новороденчето.

-Повредите при раѓање по правило се резултат на тешко или продолжено породување. Постои зголемен ризик кај големите бебиња, диспропорција помеѓу ширината на карлицата на мајката и обемот на главата на новороденчето. Потоа кај предвремено родените бебиња и деца родени во карлична положба. Или при раѓање со помош на вакуум-екстрактор и акушерски форцепс. Меѓу ризик-факторите важна е и дебелината на мајката. Повредите најчесто се случуваат при природно/вагинално породување. Но, може да се појават и кај деца родени со царски рез – вели примариус д-р Олга Станојловиќ, педијатар.

Повреди при раѓање на новороденчиња се всушност повреди кои настануваат при самиот чин на раѓање, најчесто додека бебето минува низ породилниот канал. Подобриот надзор за време на бременоста и современата грижа за бремените жени и новороденчињата, за време на породувањето, ја намалиле зачестеноста и сериозноста на повредите при раѓање. Д-р Станојловиќ дава детални објаснувања за најчестите породилни повреди кај новороденчињата.

Породилната надуеност често се јавува

Надуеноста при раѓање е толку честа појава што не треба да се смета за патолошка. Иако, според Меѓународната класификација на болести и повреди, подуеноста при раѓање е класифицирана како повреда при раѓање.

Хематомите и модринките се безопасни повреди

-Хематоми и модринки на водечкиот дел (главата при цефалично породување или задникот и гениталиите во карлична положба) припаѓаат на групата безопасни повреди. Големите хематоми можат да бидат причина за поинтензивна и пролонгирана неонатална жолтица. Притисокот што го трпи главата при минување низ породилниот канал може да биде причина за крвавење. Понекогаш тие можат да се видат во едното или двете очи на новороденчето (на склерата, околу ирисот). Најчесто се забележуваат во вториот или третиот ден од животот, кога детето почнува поактивно да ги отвора очите. Овие крвавења поминуваат за 7-10 дена без никакви последици врз видот на детето.

Цефалхематомот полека сам се повлекува

Цефалхематом е збир на крв помеѓу наткостницата (надворешната обвивка на коската) и коската на черепот. Изгледа како еластичен оток на главата, со дијаметар од неколку сантиметри, а понекогаш и повеќе. Тој, за разлика од надуеноста, е ограничен со работ на коската. Речиси секогаш се јавува на париеталната коска, најчесто еднострано, иако може да биде и билатерална. Се создава при породувањето, од притисокот на главата на детето врз карличните коски на мајката, но обично не се забележува при раѓањето, туку по неколку часа, а може да се зголеми во наредните денови.

Новороденчето не може да ни каже дали нешто го боли. Тоа можеме да го заклучиме само индиректно, врз основа на неговото однесување. Вознемиреност, плачење, врескање, тешко смирување. Понекогаш овие знаци се присутни на првиот ден од животот, додека цефалхематомот се формира и расте. Но, најчесто присуството, контактот и доењето се доволни за да го утешат и смират бебето. Тоа може да биде причина за неонатална жолтица. При отпуштање на дете со голем или билатерален цефалхематом треба да се биде внимателен и да се провери вредноста на билирубинот во крвта. Повлекувањето на хематомот трае неколку недели. Не е потребна терапија или локален третман. Поголемите цефалхематоми може да се стврднат поради таложење на калциум. Но, цврстината се губи најмногу за една и пол година.

Фрактура на клучната коска

Овие фрактури се најчестите породилни повреди на коските. Најчесто се еднострани, а по исклучок можат да бидат и билатерални. Се поврзуваат со тешко вагинално породување и големо дете. Но, тие се јавуваат и кај новороденчиња кои се родени спонтано вагинално или со царски рез. Целосна фрактура се открива со преглед веднаш по раѓањето. Постојат крепитација (крцкање) и болна осетливост на притисок, како и оток, намалена активна подвижност на погодениот екстремитет (детето ја поштедува раката поради болка). Нецелосната фрактура, позната и како фрактура од типот на зелена гранка, е честа појава кај новороденчињата. Бидејќи еластичната коска на новороденчето не се скршила целосно, туку само се „крши“ слично на младо гранче во пролет. При преглед во текот на вториот или третиот ден се забележува оток кој е болен на допир. Понекогаш таквата скршеница се открива дури подоцна, по неколку недели или на првиот преглед кај педијатарот, кога ќе се појави видлив калус. Калусот е ткиво каде што расте коската, а кај новороденчето брзо се формира и во првите недели може да биде доста голем (тврда испакнатина на клучната коска).

Поставување дијагноза за фрактура на клучната коска

За дијагноза е доволен клинички преглед на новороденчето. Сигурна дијагноза се поставува со рендген. Тоа не се прави рутински, за детето да не биде непотребно изложено на јонизирачко зрачење, освен ако не постои сомнеж за други повреди на скелетот (фрактура на надлактицата, повреда или дислокација на рамениот зглоб). Фрактурата на клучната коска, исто така, може да биде поврзана со повреда на брахијалниот плексус. Тоа не е лесно да се утврди во првите денови бидејќи детето со скршеница ја поштедува раката дури и кога нема повреда на нервот. Детален преглед обично е доволен, но понекогаш е потребна повторна евалуација за 2-3 недели по породувањето. Фрактурата е целосно излечена кога не ја попречува спонтаната подвижност на раката или извршувањето на невролошки преглед.

Фрактурите на клучната коска кај новороденчињата заздравуваат спонтано, без долгорочни последици. Со бебето треба да се однесуваме нежно кога го земаме в прегратка и му менуваме пелени. За ублажување на болката во првите денови, може да се користат аналгетици (парацетамол). За удобност, раката на скршената страна може да се имобилизира во првите неколку дена. За ограничување на движењата кои се болни за детето, може да се користи подолг завој прикачен на градите, поставен со свиткување на лактот на 90 степени). Штом се формира калусот, бебето повеќе не чувствува болка. Оваа скршеница целосно заздравува за еден месец и во тој период бебето спие на спротивната страна.

Информациите дека детето има „скршена коска“ може да бидат многу стресни за родителите. Понекогаш им е тешко да разберат зошто тоа не било забележано веднаш по раѓањето на детето, иако настанало при самото породување. Најважно е родителите да разберат и да прифатат дека не се работи за сериозна повреда. И дека нема да има никакви последици за детето и оти не може секогаш да се избегнат повреди при раѓањето.

Повреда на брахијалниот плексус

Брахијалниот плексус е сноп од нерви кои ги инервираат мускулите и кожата на рамото и раката. Повредата најчесто се јавува поради прекумерно истегнување на нервите при породувањето. Особено кога има дистоција/вкочанетост на рамото по раѓањето на главата. Во повеќето случаи настанува еднострано оштетување. И тоа може да биде поврзано со фрактура на клучната коска на истата страна. Штетата може да биде блага (кога зборуваме за пареза/слабост) или тешка. Понекогаш се јавува и со целосен прекин на нервите (парализа). Најчеста штета е само на горната гранка (за надлактицата и рамото). Поретко на целата рака, а најмалку долните гранки (за подлактицата и раката).

Знак за повреда на брахијалниот плексус е слабост во раката. Новороденчето помалку ја движи раката, или раката е целосно пасивна со ротација навнатре. Ова најдобро се забележува кога го следиме движењето на двете раце истовремено. На повреда на брахијалниот плексус понекогаш не може да се посомневаме веднаш по раѓањето. Особено ако детето е уморно при раѓањето (низок Апгар резултат). Или е под дејство на анестетици кои ѝ биле дадени на мајката. Невролошкиот преглед вклучува набљудување на спонтани движења на рацете, пасивни и активни, и процена на рефлексите. Потребно е радиографско снимање за да се исклучат коскените повреди. Третманот треба да започне што е можно поскоро, 2-3 недели по раѓањето со физикална терапија. А за целосно закрепнување обично се доволни вежби кои треба да се практикуваат неколку месеци. Доколку нема подобрување, повредата мора да се санира хируршки. За среќа, тоа е ретко.

Исеченица на главата или лицето

За време на царски рез, особено кога е итен, може да дојде до расекување на предниот дел од бебето – најчесто на главата или лицето, понекогаш на задникот или долниот дел на грбот ако било родено во карлична позиција. Овие исеченици се обично површни, заздравуваат за неколку дена и не оставаат лузна. Обично е доволно да се нанесе лепенка на исеченицата. Ретко е потребно шиење на повредата. Овие исеченици се стерилни, што значи, нема ризик од инфекција и нема потреба да се користи антитетанусна заштита.

Ретки и тешки повреди на новороденчето

За среќа на бебињата и нивните родители, сè помалку гледаме сериозни повреди при раѓање кај новороденчињата. Тие можат да настанат поради механички причини и недостиг на кислород. Или со комбинација на овие фактори. Може да се појават церебрални крвавења, повреди на абдоминалните органи и фрактури на долгите коски. Овие повреди често се поврзуваат со симптоми предизвикани од страдање и недостиг на кислород пред или за време на раѓањето на детето. Тие се лекуваат во специјализирани институции.

Автор: прим. д-р Олга Станојловиќ

Извор