Доротеја Ланг – фотографка и документаристка на американскиот живот

03.10.2024 14:22

Доротеја Ланг (1895-1965) се памети како најголемата американска документарна фотографка. Најпозната е по нејзините хроники за Големата депресија и по фотографиите со фармерите мигранти. Фотографиите на Ланг ги хуманизираа последиците од Големата депресија и влијаеја на развојот на документарната фотографија.

Доротеја Нуцхорн е родена во 1895 година во Хобокен, Њу Џерси. Таткото на Доротеја го напуштил нејзиното семејство кога имала дванаесет години. Како резултат на тоа, нејзината мајка се вратила со своето моминско презиме Ланг. Доротеја, која била блиска со својата мајка, исто така избрала да го користи презимето Ланг. Ланг добива детска парализа на седумгодишна возраст, поради што имала ослабена десна нога и трајно куцање.

„Попреченоста ме формираше, ме водеше, ме поучуваше, ми помагаше и ме понижуваше”, изјавува Ланг во една прилика за своето попречено движење. „Никогаш не го преболев тоа и свесна сум за неговата сила и моќ”.

Мајката на Ланг работела како библиотекарка од другата страна на реката Хадсон во Њујорк. Таа ја запишала Доротеја во училиште во близина на нејзиното работно место. Доротеја и нејзината мајка секој ден оделе со траект во градот. Кога имала 17 години, почнала да оди на часови по фотографија во Менхетен.

Во 1918 година, Доротеја Ланг и нејзината пријателка Флоренс Бејтс решаваат да патуваат низ светот. Го преминале континенталниот дел на САД, но се откажале кога стигнале до Сан Франциско. На Доротеја толку многу ѝ се допаднал Западниот брег што решила да остане таму. Ја привлекол Западот и неговата природа. Нејзината подоцнежна кариера била под силно влијание на оваа новооткриена страст.

Крај на една ера: Погребна кола во мал град во долината, Калифорнија, 1938 година. Фото: ДОротеја Ланг

По една година отворила фотографско студио. Многу богати жители на Сан Франциско доаѓале кај неа за уметнички портрети. Преку оваа работа Ланг се запознала со сликарот Мејнард Диксон.

Доротеја и Мејнард се заљубиле и се венчале во 1920 година. Парот често патувал и заедно се појавувале на социјални настани. Многу луѓе ги гледале како светла, млада, уметничка двојка. Но, односот на Доротеја и Мејнард бил исполнет со доста предизвици. И двајцата сакале да ја продолжат својата кариера, но имале два сина на кои требало да им се посветат.

Ланг имала поголеми приходи преку нејзиното студио за портрети, но Мејнард очекувал таа да ѝ даде приоритет на неговата кариера. Често патувал на долги патувања, оставајќи ги сами Доротеја и децата. Се ширеле гласини дека имал афери за време на овие уметнички патувања. На крајот се разделиле. Нивниот развод бил финализиран во 1935 година.

Кога настапила Големата депресија, Доротеја чувствувала нелагодност во врска со нејзината кариера како фотографка за елитата. Се чувствувала одвоена од вистинските Американци кои секојдневно се бореле за живот. Обземена со тоа чувство, таа го затвора своето студио и тргнува на пат. Ланг фотографирала Американци од сите сфери на животот, надевајќи се дека ќе ги документира предизвиците на тешката економска депресија.

Доротеја продолжува со кариера која бара постојано движење и патување и покрај доживотните предизвици со нејзината нога и колкот. Попреченоста го отежнувала нејзиното движење. Но, таа на овој проблем гледала како на важен дел од нејзиниот процес. Ланг верувала дека повеќето луѓе се однесувале фино со неа бидејќи имала видлив хендикеп. Откако ќе ја стекнела нивната доверба, тие се чувствувале поопуштени да ѝ дозволат да ги фотографира во нивната природна состојба.

Доротеjа Ланг и Пол С. Тејлор на полето, oколу 1935 година (семејна фотографија)

Патувајќи и документирајќи ја Америка, Ланг го запознава економистот Пол Тејлор. Пол и Доротеја откриле дека имаат многу заеднички нешта. И двајцата длабоко и посветено се грижеле за Американците и се залагале за нив преку нивните кариери. Доротеја фотографирала луѓе, а Пол ги проучувал нивните економски навики и обрасци.

Проникливите и сочувствителни фотографии на Доротеја Ланг извршија големо влијание врз развојот на модерната документарна фотографија. Грижата на Ланг за луѓето, нејзината почит кон обичното и впечатливата емпатија што ја покажувала кон нејзините субјекти ја направија единствена меѓу фотографите/ките на своето време. Во 1935 година, Ланг го започнува својот значаен проект за Калифорнија и Федералните администрации за преселување (подоцна Администрација за безбедност на фармите).

Соработувајќи со нејзиниот втор сопруг, трудовиот економист Пол Шустер Тејлор, таа го документира проблематичниот егзодус на семејствата од фармите кои успевале да ги избегнат бурите од прашина додека мигрирале на Запад во потрага по работа. Документарниот стил на Ланг го постигнува својот најцелосен израз токму во тие години, со фотографиите како „Мајка мигрантка“, кои станаа препознатливи симболи на искуството на мигрантите.

Доротеја и Пол се венчале во 1935 година. Овој пат нејзиниот брак бил комбинација на соработка и поддршка. Останале во брак до крајот на животот на Доротеја. Пол мислел дека таа е неверојатно талентирана. Ѝ препорачал да работи со него во Државната управа за итни случаи.

Пол ја истражувал економијата на земјоделството, а Доротеја ги фотографирала работниците мигранти кои се борат за да преживеат. Соработката што ја имале ги одвела до важен проект во Администрацијата за безбедност на фармите.

Своите фотографии не ги сметала за уметност. Наместо тоа, на нив гледала како на документација на американскиот живот. Силно верувала во идеалите на американската демократија, вклучувајќи ја и идејата за еднакви права за сите граѓани.

Сакала нејзините фотографии да ги промовираат овие идеали и да ги демонстрираат ограничувањата на демократијата. Не било случајно што Ланг доловила толку многу различни типови Американци. Со намера фотографирала мигранти, земјоделци и други маргинализирани Американци од различни етникуми и раси.

Мајка мигрантка, Нипомо, Калифорнија, 1936. Фото: Доротеја Ланг

Доротеја била оптимистка. Иако нејзините фотографии често ги доловуват луѓето во нивните најниски точки и наголема слабост, тие исто така ја прикажуваат издржливоста. Се надевала дека другите ќе ги видат нејзините слики и ќе сочувствуваат со нивните сограѓани Американци кои страдаат.

Многу од нејзините слики биле објавувани анонимно во весници и списанија. Во многу случаи, фотографиите ја поттикнувале јавноста да преземе акција, да собере средства или да се залага за оние со помала среќа во нивните заедници.

Во 1940 година Ланг добива престижен грант кој ѝ овозможува доволно пари да живее една година и само да твори. Ги поканила синот Даниел Диксон и нејзиниот пријател Ансел Адамс да ги фотографираат мормонските заедници во Америка. Меѓутоа, како што ескалирала Втората светска војна, морале да го стават проектот во мирување за да направат нешто што го сметале за поважно.

Иако доаѓањето на Втората светска војна става крај на работата на Ланг со Администрацијата за безбедност на фармите, војната отвора ново поглавје во нејзиниот живот како фотографка. За време на војната го документира присилното преместување на јапонско-американските граѓани во логори за интернација, ги доловува напорите на жените и малцинските работници во воените индустрии во бродоградилиштата на Калифорнија опфаќајќи го и основањето на Обединетите нации во Сан Франциско.

Двајцата колеги, Доротеја и Ансел Адамс биле ангажирани од Управата за воена релокација да го документираат искуството на јапонските Американци во логорите. Доротеја се спротивставила на политиките на затворање и гледала на тоа како можност да сведочи и да ја документира вистината.

Добила инструкции да ги долови сите чекори во процесот, но според резултатот од тоа може да се каже дека најверојатно била премногу добра во својата работа. Нејзините фотографии искрено и релистично ја покажуваат трагедијата на јапонското затворање. Родителите и децата се прикажани во ужасни и потресни услови. Армијата на САД одбива да ги сподели фотографиите на Доротеја со пошироката публика. Никој не ги видел нејзините фотографии од јапонските логори децении по војната.

Сан Франциско, Калифорнија, 1942. Завет на верност во јавното училиште Рафаел Веил. Децата од семејствата со јапонско потекло биле евакуирани со нивните родители за да бидат сместени во центрите на управата со обезбедени услови за нивно продолжување на образованието. Фото: Доротеја Ланг

„Визуелниот живот е огромен потфат. . . Го допрев само со овој прекрасен демократски инструмент, фотоапаратот. . . ”, вели Ланг во една прилика.

По војната, Доротеја се враќа на сопствените проекти. Пол работел како дипломат. Двајцата заедно патувале низ светот. Доротеа својот фотоапарат го насочува кон луѓето со различно потекло во други земји.

Често не била многу присутна во јавноста. Во педесеттите години почнала да размислува за својата кариера и да коментира за променливото поле на фотографијата. Била загрижена дека фотографите се движеле пребрзо и не се посветувале доволно на тоа да го доловат целосно светот околу нив.

Тврдела дека тие не го покажуваат она што го гледаат, туку создаваат слики кои го прикажуваат светот каков што тие сакаат да биде. Се залагала повеќе фотографи да го прифатат нејзиниот пристап и да дозволат субјектите самите да се откријат.

Во есејот напишан со нејзиниот син во 1952 година, Ланг ја критикува современата фотографија велејќи дека е „во состојба на „бегство” заведена од „спектакуларното”, „возбудливото” и „уникатното” на сметка на „познатото” и „интимното”. Современата фотографија повеќе се занимава со илузијата отколку со реалноста. Не рефлектира, туку смислува, твори со намера. Живее во свој свет”.

Белата ангелска линија за леб, Сан Франциско, 1933 година. Фото: Доротеја Ланг

Наспроти овој тренд, во текстот ги повикува фотографите повторно да се поврзат со светот - повик што ја одразува нејзината сопствена етика и метод на работа, спој во кој се дава важност на естетиката, а во центарот стои грижата за документарноста.

„Не може да се негира дека познатиот свет често е незадоволителен, но сепак не би требало да го напуштиме“, тврди таа.

„Не би требало да дозволиме да бидеме заведени и да го затајуваме повеќе отколку што треба, и потоа да ја носиме таа згрозеност во тишина... Колку и да е лош, светот е потенцијално полн со добри фотографии. Но, за да бидат добри, фотографиите треба да бидат полни со светот”.

Во 1965 година, на Доротеја ѝ бил дијагностициран рак. Истата година се подготвувала за ретроспектива на нејзините дела во Музејот на модерна уметност (MoMA) во Њујорк. Ланг поминала месеци прегледувајќи ги своите фотографии и размислувајќи за нејзиниот живот. Умира од рак на 11 октомври 1965 година во Беркли, Калифорнија. На денот на нејзината смрт имала седумдесет години. Нејзината ретроспектива во MoMA е отворена само три месеци по нејзината смрт.

Дамера на умирање - Доротеја Ланг во нејзиното домашно студио, 1964 година. Фото: Рондал Партриџ