2022-ра година ја одбележа енергетската криза во земјите на ЕУ, се вели во анализата на бриселскиот тинк-тенк „Bruegel“.
На крајот на годината и во првиот месец од 2023-та година, стана јасно дека земјите од заедницата ќе ја поминат зимата без нарушувања – од една страна, поради доволните резерви на течен гас, а од друга – поради потоплото време од вообичаеното во оваа грејна сезона.
Генерално, во 2022-ра година потрошувачката на гас ќе се намали за 12%, додека производството на електрична енергија ќе се намали за 2%, а индустријата и домаќинствата заедно ќе остварат намалување на потрошувачката од 15%. Но, ако Русија целосно го прекине снабдувањето со гас, тогаш земјите од заедницата ќе треба да најдат начин да ја ограничат потрошувачката за 20 проценти за да ја исполнат следната зима без тешкотии.
Што се случува на фронтот за гас
Високите температури оваа есен и зима ја ограничуваат потрошувачката на гас, а нивото на складирање на гас е на рекордно високо ниво (нешто повеќе од 72% од 1-ви февруари). Тоа значи помал притисок на пазарите пред 1-ви октомври, кога прописите на ЕК се дека земјите од заедницата мора да ги потиснат своите складишта за гас до 90% од нивниот капацитет. Целта им носи мир на потрошувачите, но значи и ризик од уште едно нагло зголемување на цените на гасот во лето, кога земјите ќе ги полнат своите складишта за гас. Затоа, „Bruegel“ препорачува и создавање контрамерки, како што се општите набавки на природен гас. Постои слична можност и ЕК охрабрува првите преговори да се одржат напролет.
Мирната зима во голема мера ќе зависи од два фактори – пристап до течен гас и намалена потрошувачка. А пресметките се базираат на многу претпоставки, како на пример колку ќе биде студено до крајот на оваа грејна сезона, дали ќе има испораки на гас од Русија во наредните месеци, како и на колкава количина на гас во складиштата за гас ќе заврши грејна сезона на крајот на април.
Во август 2022-ра година, ЕК препорача земјите да ја намалат потрошувачката на гас за 15% во зима, односно ова ограничување да биде во сила до 31-ви март 2023-та година. Земјите на ЕУ во голема мера не успеаја да ја задоволат оваа побарувачка во летото и есента бидејќи гасот се користеше за производство на електрична енергија во услови на проблеми во францускиот нуклеарен сектор и суша што го намали производството на хидроцентрали.
Доколку се задржи сегашната ситуација и преку гасоводот руски гас влезе во ЕУ преку Украина (за Словачка, Австрија и Италија) и „Турски тек“ (за Унгарија), како и одредени количини течен гас, тогаш земјите мора да ја намалат потрошувачката за 13% за да ја дочекаат следната зима без проблем.
Доколку Русија го прекине транзитот низ Украина, намалувањето би требало да биде во рамките на 17%. Со целосно прекинување на испораките на руски гас во ЕУ, земјите ќе мора да најдат начин да ја намалат потрошувачката на гас за 20%.
Сепак, овие пресметки се засноваат на нормални температури за регионот. Во постудено време, намалувањето треба да биде поголемо, на пример, во постудено време, ако Русија целосно ги прекине испораките, потрошувачката треба да се намали за 26%, а во потопло од вообичаеното за 15%.
Се разбира, важно е од каде доаѓа намалувањето. Ако тоа е поради топлото време, тоа е една работа, но ако причината е колапс во индустријата, тогаш ситуацијата станува многу покомплицирана.
Податоците покажуваат дека поради повисоките цени на гасот, многу домаќинства се преориентираат и избираат нови начини на греење, со што се ослободуваат количините на гас што се користеле за греење. Во 2021-ва година во земјите на ЕУ беа инсталирани 2 милиони топлински пумпи. Се очекува оваа бројка да биде надмината годинава. Само со топлинските пумпи, потрошувачката на гас во 2023-та година ќе се намали за 0,5%, според пресметките на „Bruegel“.
Војната во Украина го забрза и спроведувањето на голем број гасни проекти – на пример, интерконекторите меѓу Грција и Бугарија, Франција и Германија, Полска и Словачка, како и Балтичката цевка, која ги поврзува Норвешка и Полска. Покрај тоа, Германија веќе ги има своите први терминали за течен природен гас – нешто за што се зборува со години, но спроведувањето на овие планови е одложено. Наместо тоа, Берлин го поддржа Северен тек 2. Откако Москва ја призна независноста на ДПР и ЛПР, Германија ја суспендираше сертификацијата на проектот.
Досега ЕУ имаше среќа не само со временските услови, туку и со намалената потрошувачка на течен природен гас во Азија – поради високите цени и забавувањето на кинеската економија. Сепак, не е јасно дали овој тренд ќе продолжи.
