Тројца луѓе прават економска суперсила од Индија

Во март, мирниот крајбрежен град во западната индиска држава Гуџарат можеше да ги надмине  Давос и во Коачела во концентрацијата на богати. Тогаш милијардери и филмски ѕвезди од целиот свет се упатија кон Јамнагар, преполнувајќи го неговиот мал аеродром со приватни авиони и чартер летови. Сите беа таму за да се забавуваат со најбогатиот човек во Азија, Мукеш Амбани.

Овој 67-годишен претседател на највредната индиска приватна компанија Reliance Industries направи раскошна забава пред свадбата за својот син, пречекувајќи околу 1.200 гости од Силиконската долина, Боливуд и пошироко. Марк Зукерберг, Бил Гејтс и Иванка Трамп беа меѓу многуте познати личности од висок профил присутни.Тридневната прослава, на која настапи поп-ѕвездата Ријана и магионичарот Дејвид Блејн, ја воодушеви Индија и дополнително го нагласи растечкото глобално влијание на Амбани.

Но, Амбани не беше единствениот индиски бизнисмен чие зачудувачко влијание и богатство ја преобликуваат најнаселената земја во светот. Поканет беше и колегата милијардер Гаутам Адани, основач на групата Адани. Инфраструктурниот тајкун го запрепасти светот со својот напорен подем во последната деценија. Во 2022 година, тој  го собори Џеф Безос како втор најбогат човек во светот.

„Тие се феноменални … претприемачи, кои можеа да одржат стабилен раст и развој во енергична, но понекогаш хаотична политичка и деловна средина што постои во Индија“, рече Рохит Ламба, економист на Државниот универзитет во Пенсилванија.

Инвеститорите ја бодреа способноста на дуото вешто да се обложуваат на секторите кои се приоритетни за развој од страна на премиерот Нарендра Моди, во моментов во кампања за неговиот трет последователен мандат да ја води Индија. Оваа јужноазиска земја е подготвена да стане економска сила на 21-от век, нудејќи вистинска алтернатива на Кина за инвеститорите кои бараат раст и производителите кои сакаат да ги намалат ризиците во нивните синџири на снабдување.

Reliance Industries и Adani Group се големи конгломерати во вредност од над 200 милијарди американски долари секој, со воспоставени бизниси во сектори кои се движат од фосилни горива и чиста енергија до медиуми и технологија. Како резултат на тоа, овие тројца мажи – Моди, Амбани и Адани – играат фундаментална улога во обликувањето на економската суперсила, што Индија ќе стане во наредните децении.

Новите Рокфелери

Во финансискиот главен град на Индија, Мумбаи, отпечатоците од прстите на двајцата бизнисмени се насекаде, почнувајќи од раздвижениот меѓународен аеродром, со кој управува Адани. Нивните имиња се малтерисани низ градот – од логото на Групацијата Адани поставено покрај автопатиштата до високите станбени згради брендирани со Адани Риалти, до културните институции именувани по кланот Амбани.

На некои простори не им требаат имиња или светли етикети, но нивната припадност е исто толку очигледна. Секој во Мумбаи знае кој живее во Антилија – личниот облакодер на Амбани и неговото семејство, чија изградба, наводно, чинела 2 милијарди долари и може да се пофали со бања, три хелиодроми и театар со 50 седишта. Зградата од 27 ката се наоѓа на улица наречена „Редот на милијардери“, а нејзината испреплетена геометриска архитектура се надѕира над соседството.

Видот на моќ и влијание што ги уживаат овие индиски тајкуни е забележан и претходно во други земји кои доживуваат периоди на брза индустријализација. И Амбани и Адани новинарите често ги споредуваат со Џон Рокфелер, кој стана првиот милијардер во Америка за време на позлатеното доба, период од 30 години во последните децении на 19 век.

Во текот на тие децении, индустријалците видоа дека нивното богатство се искачува до неверојатни височини благодарение на брзото ширење на возовите, фабриките и урбаните центри низ Америка. Други познати имиња како Фрик, Астор, Карнеги и Вандербилт, исто така, ја обликуваа инфраструктурата на земјата.

Неодамна во Азија, „chaebols“ или гигантски семејни конгломерати доминираа во јужнокорејската економија со децении и многу од нив, вклучувајќи ги Samsung и Hyundai, станаа глобални лидери во полупроводниците и автомобилите.

„Индија е во средината на нешто низ што веќе помина Америка и многу други земји. Британија во 1820-тите, Јужна Кореја во 1960-тите и 70-тите, а може да споредувате  со Кина во 2000-тите“, рече Џејмс Крабтри, автор на книгата „Милијардер Раџ“ за индиските богати.

„Нормално е“ земјите во развој да минуваат низ таков период на брз раст, кој гледа „акумулација на приход на самиот врв, зголемена нееднаквост и многу пријателски капитализам“, додаде тој.

Индиската економија има многу од тие карактеристики. Во вредност од 3,7 трилиони долари во 2023 година, таа е петта по големина економија во светот, скокајќи за четири места на рангирањето во текот на деценијата на Моди на власт и прескокнувајќи го Обединетото Кралство. Удобно е поставена да се зголеми со годишна стапка од најмалку 6% во следните неколку години, но аналитичарите велат дека земјата треба да цели на раст од 8% или повеќе ако сака да стане економска велесила. Одржливата експанзија ќе ја поттикне Индија повисоко во рангирањето на најголемите светски економии, при што некои набљудувачи предвидуваат дека јужноазиската нација ќе стане број три зад САД и Кина до 2027 година.

И покрај овие успеси, зголемената невработеност кај младите и нееднаквоста остануваат упорно  проблеми. Во 2022 година, земјата беше рангирана на ниско 147 место по бруто домашниот производ (БДП) по лице, мерка за животниот стандард, според Светската банка.

Од јаглен до соларна енергија, од нафта до интернет

За да го поттикне растот, владата на Моди започна масовна трансформација на инфраструктурата со трошење милијарди за изградба на патишта, пристаништа, аеродроми и железници. Исто така, во голема мера го промовира дигиталното поврзување, што може да ја подобри и трговијата и секојдневниот живот. И Адани и Амбани станаа клучни сојузници додека земјата тргнува на оваа револуција.

„Овие конгломерати се многу, многу важни и многу добро поврзани“, рече Гвидо Кози, професор по макроекономија на Универзитетот во Сент Гален во Швајцарија, истакнувајќи дека и Групацијата Адани и Релианс Индустри се основани години пред Моди да дојде на власт.

„Тие не се типични  монополски конгломерати. Тие се прилично динамични“, рече Кози. Не само што играат „важна улога“ во градењето инфраструктура, што помага „директен раст“, туку двете деловни групи и помагаат на земјата да се прошири „индиректно“ преку зајакнување на поврзувањето преку дигитални иновации, објасни тој.

Reliance е основана од таткото на Амбани, Дирубаи, како мала фирма за тргување со предиво во Мумбаи во 1957 година. По смртта на неговиот татко и по жестоката расправија со неговиот помлад брат, Амбани ги наследил главните нафтени и петрохемиски средства на компанијата. Потоа потроши милијарди трансформирајќи ја во технолошки гигангт. За помалку од една деценија, Амбани не само што го промени телекомуникацискиот сектор во Индија, туку стана и врвен играч во секторите кои се движат од медиумите до малопродажбата. Неговата амбиција и темпото на проширување се совпаѓаат со тие на Адани, кој го напушта колеџот кој сега управува со бизниси кои се движат од пристаништа и  одбранбена и воздушнќ моќ.

Како претприемач од првата генерација, 62-годишниот бизнисмен ја започна својата кариера со тргување со дијаманти, пред да основа бизнис за трговија со стоки во 1988 година, кој подоцна еволуираше во Адани Ентерпрајс Лимитед (АЕЛ).  Според јануарската белешка на американската брокерска компанија Кантор Фицџералд, АЕЛ „е во сржта на сè што Индија сака да постигне“.

Компанијата функционира како инкубатор за бизнисите на Адани. Многу од нив се откачија и станаа водечки играчи во нивните соодветни сектори. Според Кантор, сегашниот фокус на фирмата на аеродромите, патиштата и енергијата ја прават „уникатна долгорочна инвестициска можност“.

И додека и двајцата барони изградија голем дел од своето богатство од фосилни горива, тие сега инвестираат милијарди во чиста енергија. Нивниот стожер за зелена енергија доаѓа во време кога Индија си постави некои амбициозни климатски цели.

Најбрзорастечката светска економија има и други конгломерати. 156-годишната групација Тата има огромна моќ над различни клучни сектори, почнувајќи од челик до воздухопловство, но честопати не ја покажува истата контрола како поновите конгломерати, главно затоа што е контролирана од филантропски трустови и не работи како семејна династија. .

„Премногу големо за да се игнорира“

Амбани и Адани важат за вокални шампиони на Моди. Истакнати политичари од опозициските партии во Индија честопати ги доведуваат во прашање врските на Моди со индиските супербогати, а метеорскиот пораст на Адани стана тежок проблем минатата година.

Во јануари 2023 година, групата беше потресена од невидена криза кога американскиот продавач  Хинденбург Рисрч ја обвини дека учествува во измама со децении. Адани го осуди извештајот на Хинденбург како „неоснован“ и „злонамерен“. Но, тоа не успеа да го запре неверојатниот колапс на берзата што, во еден момент, збриша повеќе од 100 милијарди долари од вредноста на нејзините компании кои котираат на берзата.

Политичките лидери од главната индиска опозициска партија жестоко го преиспитаа односот на Адани со премиерот, а некои дури рекоа дека биле казнети поради тоа што го следеле ова прашање.

Оттогаш, Адани направи извонреден кам-бек, а акциите во некои од неговите компании достигнаа рекордни височини. И покрај скандалот, групата исто така успеа да привлече милијарди од нови странски инвеститори, вклучително и американската приватна компанија GQG Partners.

„Иако тој извештај изнесе на виделина сериозна загриженост, ние веруваме дека компанијата презеде активности за намалување на ризикот од ликвидност, подобрување на управувањето и зголемување на транспарентноста“, рече Кантор во својот извештај. „Така, во овој момент, ние веруваме дека Адани е премногу голем за да се игнорира, а за Индија, веруваме дека на земјата и е потребен Адани исто колку што и е потребен на Адани на земјата“.

Сега, додека Индија гласа, перцепираниот однос на Моди со милијардерите повторно е доведен во прашање од ривалите. Прасана Тантри, вонреден професор по финансии на индиската школа за бизнис, рече дека нема „причина да верува дека работите станале полоши од порано“ кога станува збор за пријателскиот капитализам во Индија. Некои процеси, особено поголема транспарентност во распределбата на природните ресурси на Индија и ревизијата на законите за стечај во земјата, беа важни реформи под Моди, додаде тој. Експертите велат дека одредена доза на блискост меѓу политичарите и деловната елита може да помогне во побрз раст на нацијата.

„Оптималното ниво на корупција во една економија никогаш не е нула“, рече Кребтри, додавајќи дека Индија треба да изгради повеќе независни институции кои ќе можат да ја држат под контрола.

Сепак, неконтролираната доминација на таквите огромни групи може да ја задуши конкуренцијата и иновациите и на крајот да доведе до стагнација во економијата. Новата влада треба да ги охрабри претприемништвото и иновациите со тоа што ќе им олесни на помалите фирми да соберат пари и да се ослободи од архаичните закони, вклучително и правилата за земјиште и труд, кои можат да го попречат водењето бизнис. Ако не се стори тоа, може да се задуши идниот раст на Индија.

Неколку големи конгломерати не можат да ги апсорбираат милионите луѓе кои се приклучуваат на работната сила секој месец, рече Ламба, кој исто така е коавтор на Breaking the Mould, книга од 2023 година која испитува како третата по големина азиска економија може да расте побрзо.

„Индија не може да се збогати пред да остари на грбот на неколку големи фирми како Адани или Амбани“, рече тој. „Индија треба да создаде повеќе фирми“. (CNN)