Фудбалот не е само забава туку и физика и демократија: зошто толку го сакаме?

28.11.2022 02:44
Фудбалот не е само забава, фудбалот е физика и демократија: Стручњаците објаснуваат зошто толку ја сакаме познатата игра со топка

Бројни истражувања покажуваат дека фудбалот е најпопуларен спорт на светот.

Има околу 3,5 милијарди навивачи, втор е крикетот со 2,5 милијарди, трет кошарката со 2,4 милијарди, четврти е хокејот со 2 милијарди, а петти тенисот со 1 милијарда.

Покрај тоа, околу 250 000 милиони луѓе редовно играат фудбал. Бројни се причините зошто тоа е така, но меѓу клучните најчесто се споменуваат брзината, непредвидливоста, демократичноста и друштвеноста на фудбалот.

Фудбалот е демократски спорт на работничката класа

Нешто слично на фудбалот пред 3 000 години играле Ацтеките, но и старите Кинези, Грците, Римјаните, народите од Австралија, Океанија и други делови од светот. Најстарите записи за играта во која се обидувате да постигнете гол во одбраната на голманот датираат од 1633 година. Особена популарност стекнала во Европа во 19 век, особено во земјите од англиското говорно подрачје каде се формирани бројни фудбалски клубови. Потоа од Европа се проширил низ целиот свет, особено во колониите.

Неговата популарност во голема мера е последица на фактот дека може да игра секој, секаде, без посебни услови. На пример, важен предуслов за кошарката е личноста да биде висока, а потребен е и кош поставен на даска и рамна подлога од која специјално дизајнираната топка добро ќе се одбива. Барањата на хокејот се уште поголеми.

Социологот, д-р Крешимир Кроло од Универзитетот во Задар вели дека човек буквално може да шутне што било на улица во некои замислени линии и веќе се создава некаква структура на фудбалската игра.

„Во таа смисла фудбалот е мошне демократски. Промотивните материјали на ФИФА често содржат снимки со луѓе кои буквално забиле два стапови во земја на терен во некој дел од светот и играат во прашина која во суштина е идентична на она што некои го играат на игралиште во некои од богатите земји како Скандинавија, вели Кроло.

Истакнува дека фудбалот е и единствен вистински спорт на работничката класа.

„Во Европа се развива и станува особено популарен за време на индустријализацијата. Исто така има потенцијал да биде приказна за идентитетот, на локално, регионално или национално ниво. Значи, тоа создава одредени ривалства, а особено светските првенства го создаваат чувството на национален идентитет“, објаснува Кроло.

Бидејќи има одредена сложеност, може да се анализира на повеќе нивоа, па може да ги привлече и повисоките слоеви од општеството“, објаснува социологот.

Најпосле, фудбалот исто така е мошне друштвен спорт, со гледачи кои се собираат на стадиони и во барови за да ги бодрат своите омилени тимови. Неговата динамика е таква што овозможува и поттикнува собирање и заедничко следење и навивање, често мошне слободно и гласно.

Фудбалот е мошне непредвидлив

Меѓу другото, важна привлечност на фудбалот е и тоа што е еден од најмалку предвидливите спортови.

Научниците од лабораторијата во Лос Аламос, Ново Мексико, во 2006 година објавија анализа на повеќе од 300 000 мечови во пет спортови кои се одиграле во еден век.

Таа покажа дека е поголема веројатноста фудбалските натпревари во англиската Премиер лига да завршат со изненадување и победа на аутсајдерите отколку натпреварите во главните лиги на американскиот фудбал, бејзбол, хокеј и кошарка.

Тимот открил дека од почетокот на евиденцијата, пред 1890 година, шансите за пресврт во фудбалот биле константно поголеми отколку во кој било друг американски спорт - во фудбал аутсајдерот победил во 45 проценти од времето, а во американскиот фудбал само во 36 проценти.

Една од причините за тоа е што тоа е игра со низок резултат во споредба со игрите како што е кошарката. За секоја прилика за гол што ќе се појави, поголема е веројатноста дека подобриот тим ќе постигне гол.

Во натпреварите каде има малку шанси за гол, подобриот тим може да пропушти само неколку шанси и да го изгуби натпреварот. Во натпревар по кошарка, каде подобриот тим може да добие 40 или повеќе шанси за гол, ќе се пропуштат само неколку, но ќе се искористат повеќето, а па веројатноста за победа е поголема.

Некои американски спортски стручњаци заради тоа им замеруваат на фудбалските организации за придржувањето до строгите правила, како што е правилото бекфилд, кое во просек резултира со релативно мал број голови на натпреварите - околу 2,65 голови во Премиер лигата - што елементот среќа во однос на исходот го прави уште поголем.

Покрај тоа, во фудбалот, како и во сите тимски спортови, постојат многу варијабли како што се вештината, тактиката, кондицијата, комуникацијата или недостаток на истите, како и физичката подготвеност и психичката состојба на играчите. Еден лидер на теренот може да ги мотивира играчите кога ќе им падне моралот.

Од друга страна, еден играч кој има лош ден може да влијае на целиот тим. Освен тоа, една судиска одлука може да го промени резултатот, а разликата помеѓу брилијантниот погодок кој ќе донесе победа и промашувањето може да изнесува само неколку сантиметри на што може да влијае теренот или други околности.

Популарноста на кладењето

Не треба да се занемари фактот дека популарноста на фудбалот придонесува и за популарност на кладењето на фудбалските натпревари. Имено, фудбалот е еден од најпопуларните спортови за кладење од повеќе причини. Очекувано, дел од оваа популарност произлегува од популарноста на самиот фудбал, а делумно од големата достапност на кладењето на фудбал - има малку земји и градови кои немаат кладилници кои законски го дозволуваат тоа.

Исто така, ширум светот константно се одржуваат бројни натпревари и натпреварувања кои овозможуваат често кладење.

И покрај тоа, тимовите и играчите се толку познати што луѓето ширум светот добро ги познаваат. Многу навивачи уживаат да следат одредени играчи и тимови и доволно добро ги разбираат нивната сила и слабостите, па тоа им овозможува да донесат подобри одлуки кога е во прашање кладењето на победниците. Или барем мислат дека можат да донесуваат добри одлуки.

Најпосле, односот на влогот и добивката во фудбалското кладење е висок заради големиот број луѓе кои се кладат, што имплицира дека се работи за големи суми пари.

Една од најголемите победи во историјата на фудбалот се случи во 2001 година кога Мик Гибс, човек од Стафордшир кој поправа покриви, освои неверојатни 500 000 фунти откако вложил 30 пени со квота од 1,6 милиони спрема 1.

Фудбалот и физиката се поповрзани отколку што се чини

Доцент проф. д-р Давор Хорватиќ од Катедрата по физика на Медицинскиот факултет во Загреб вели дека кога ќе се споменат физиката и фудбалот, први асоцијации се механиката и аеродинамиката.

Малкумина остануваат рамнодушни на користењето на сложената аеродинамика при слободните удари, но врската помеѓу физиката и фудбалот е многу подлабока од тоа“, вели Хорватиќ.

„Авторите на истражувањето кои се споменуваат во текстот се физичари, а нивниот труд се однесува на динамиката на сложените системи. Фудбалскиот натпревар и неговата динамика ги одредуваат немерливо многу варијабли од кои многу ги диктираат таканаречените случајни процеси. Колку пати неочекувано одбиена топка одлучува за резултатот и колку и да се трудиме да го намалиме влијанието на случајноста, на пример, во тимовите составени од исклучително талентирани играчи, не можеме да ја отстраниме.

Тим со случајни случајности може да има серија добри два или три натпревари и веднаш се бараат причини за тоа. Нашиот мозок тешко се соочува со влијанието на случајните настани, сè мора да има причина и смисла. Фудбалот е еден од спортовите во кој главно се бараат причините и факторите за исходот таму каде што ги нема, ниту пак има смисла да се бараат. Но ако се пристапи рационално, што ќе можеме да слушнеме и да читаме по натпреварите?“, истакнува Хорватиќ.

„Покрај самата игра, физиката и законите на статистичката физика во фудбалот се присутни и во распределбата на заработката, цената на одредени играчи, развојните патишта на одредени играчи итн. Динамичките системи исто така играат улога како предиктори на поединците, здравствената состојба и физичките капацитети на играчите. Колку и да ни се чини дека физичарите и фудбалерите се два одвоени светови, со развојот на новите технологии сè повеќе се поврзуваат“, заклучува нашиот физичар.

Фудбалот ја губи својата привлечност

Меѓутоа, бројни скандали поврзани со фудбалот последниве години, од една страна вклучувајќи ја најновата одлука организацијата на шампионатот да му се довери на Катар, а од друга страна криминалот и насилството во врска со фудбалот, прават овој омилен спорт да ја губи привлечноста.

Кроло вели дека фудбалот денес, како што сè повеќе се комерцијализира, станува сè потешко достапен за просечните навивачи зашто малкумина можат да си приуштат да посетат врвен натпревар, особено Светско првенство.

„За жал, последниве години фудбалот сè повеќе ги губи карактеристиките на спорт на работничката класа и заедницата која го создала. Сè поголеми се тензиите помеѓу фактот дека фудбалот станува скап спектакл на големите натпреварувања кои ги организира ФИФА и потребите на навивачите тоа да биде спорт во кој можат да учествуваат со своите семејства и пријателите, еднаш неделно, кога можат да навиваат за својот тим без разлика дали игра добро или лошо, истакнува Кроло.

„Имам впечаток дека светските првенства последниве години го губат романтизмот кој го имаа во 20 век. Има сè помалку страствени љубители на фудбалот кои себеси можат да си дозволат да ги посетат. Значи, фудбалот сè повеќе станува еднократен спектакл кој на стадионите ќе го гледаат луѓе кои имаат доволно пари за да си го дозволат тоа, а не оние кои навистина го следат и разбираат.

Проблемот е што интегративниот, позитивен фактор на фудбалот се користи за постигнување цели кои се дијаметрално спротивни на неговата идеја. Кога ќе видите кој станува домаќин, од Русија 2018 година и Катар во 2022 година, сето тоа се земји кои немаат добра историја и демократска традиција. Тоа особено важи за Катар, кога зборуваме за работничките права.

Светското првенство во спортот кој произлезе од работничката класа не би требало да се одржува во земја која исклучително грубо ги крши правата на работниците имигранти. Ако им веруваме на сите извештаи што ги читаме, таму настрадале неколку илјади работници кои ја граделе инфраструктурата за првенството. Тоа се екстреми кои создаваат големи тензии, така што дури и многу навивачки групи ширум Европа, кои негуваат долга традиција на поврзување на фудбалот со својата заедница, повикаа на бојкот на ова првенство“, рече Кроло.

Фудбалот е сè попредвидлив, а влијанието на публиката сè помало

Друга причина зошто фудбалот ја губи својата привлечност е тоа што резултатите на натпреварите се сè попредвидливи и тоа што влијанието на играњето на домашен терен е сè помало.

Двајца истражувачи од Универзитетот во Оксфорд кон крајот на 2021 година во списанието Royal Society Open Science објавија анализа која покажа дека последниве неколку децении резултатите од натпреварите од европските професионални фудбалски лиги станаа сè попредвидливи. Во својот труд, Виктор Мартинс Мајмоне и Таја Јасери анализирале исходи на 88 000 мечови одиграни од 1993 до 2019 година.

Испитувајќи ги резултатите, истражувачите откриле дека предвидувањата на нивниот модел последниве години станувале сè подобри и подобри. Се покажало дека нивниот модел за неодамнешните мечови точно ги предвидува исходите со точност од околу 75 проценти.

Напоменаа и дека на точноста на предвидувањата највлијателен бил диспаритетот во ресурсите, односно во богатството на клубовите. Од тоа произлегува дека богатите клубови, кои можат да ги платат најдобрите играчи, сè поизгледно победуваат, што за возврат им овозможува уште повеќе да се збогатат. На тој начин се создава магичен круг и сè подлабок јаз кој ја јакне предвидливоста на исходите.

Најпосле, анализата покажа дека предноста на играта на домашен терен, која изнесувала околу 30 проценти, со текот на времето се намалила до таа мера што повеќе не била фактор во исходот на мечот. Затоа се намалило влијанието на навивачите, а со самото тоа и привлечноста на навивањето.

ВАР ја намалува атрактивноста на гледањето фудбал

Многу навивачи се жалат дека употребата на видео надзорот како помошно судење го намалила доживувањето на фудбалот.

Истражувањата покажаа дека дури 95 проценти од навивачите кои го искусиле системот ВАР на стадионите и 94 проценти кои гледале натпревари на телевизија со одлуки во кои бил користен ВАР, рекле дека системот го прави гледањето помалку пријатно, меѓу другото и заради предолгите прекини за донесување пресуди. Деведесет и пет проценти од навивачите исто така не се среќни што ВАР им ја ускратува спонтаната радост на прославувањето на головите

Истражувањето на Здружението на фудбалски навивачи (ФСА) покаа дека повеќе од 40 проценти навивачи би можеле да се откажат од гледање фудбал во живот заради влијанието на ВАР.

Превод: Алек Кузмановски

Карикатури: Marian Kamensky

Извор: https://www.index.hr/

ОкоБоли главаВицФото