Војните се проширија во вселената? Израел направи нешто досега невидено

На 14 април, за време на иранскиот баражен напад со беспилотни летала и балистички ракети, Израел изврши т.н. егзоатмосферско, односно вонатмосферско пресретнување. Станува збор за пресретнување што се случило надвор од атмосферата на Земјата која завршува со т.н линијата Карман, која се смета за почеток на универзумот и се протега на височина од околу 100 km надморска височина.

Footage of an Israeli ABM (likely Arrow 2 or 3) achieving an exoatmospheric (space) kill on an Iranian ballistic missile somewhere east of Israel tonight. pic.twitter.com/jKihty4GR0

— OSINTtechnical (@Osinttechnical) April 14, 2024

Зошто се случуваат такви пресеци?

Балистичките проектили со долг дострел следат елиптични траектории кои ги носат надвор од атмосферата на Земјата во еден дел, наречен фаза на среден курс. За време на оваа фаза, одбранбените системи се обидуваат да ги уништат ракетите пред да ги ослободат боевите глави. Одбранбените сателити или радари на небото бараат дојдовни проектили.

Кога ќе бидат откриени, се лансираат ракети-пресретнувачи. Опремени со сензори и водени од податоците од копнените радари, тие лоцираат проектили и се судираат со нив. Ударот на пресретнувачот ја уништува ракетата, создавајќи облак составен од остатоци од проектилот и пресретнувачот. Иако остатоците генерално продолжуваат да ја следат првичната траекторија на проектилот, силите на експлозијата и отсуството на воздушен отпор предизвикуваат тој широко да се распрсне.

На крајот, ракетната боева глава, доколку не е уништена при првичниот удар, може да продолжи да лета. Сепак, треба да се очекува дека силата на експлозијата ќе ја исфрли балистичката ракета од курсот и ќе ја намали веројатноста за погодување на целта и детонација.

Ретко пресретнување
Екстра-атмосферските пресретнувања досега беа реткост во војувањето. Тие беа главно теоретски или ограничени на симулации и вежби.

Според аналитичката страница OODA Loop, првото вистинско екстра-атмосферско пресретнување беше извршено на 31 октомври минатата година кога Израел собори проектил лансиран од јеменските Хути со системот Arrow.

Пресретнувањето надвор од атмосферата е особено важно ако заканувачката боева глава е нуклеарна, биолошка или хемиска. Во такви случаи, пресретнувањето може да се случи далеку од површината на Земјата, така што опасните материјали ќе бидат дисперзирани во вселената наместо во атмосферата на Земјата.

Некои експерти тврдат дека остатоците од таквите пресретнувања, доколку се лансираат доволно високо во експлозии, сепак би можеле да претставуваат закана за објектите во орбитата, вклучително и сателитите. Ширењето на отпадот во надворешната атмосфера би можело да доведе до формирање на слој од вселенски отпад кој орбитира околу Земјата и претставува опасност за предметите на нејзиниот пат.

Договор за вселената
Некои медиуми ги претставија овие израелски екстра-атмосферски пресретнувања како почеток на војување во вселената што може да има сериозни правни импликации.

Имено, судирите на екстра-атмосферски височини укажуваат на потребата од усвојување солидна правна рамка која сеопфатно би се занимавала со вселенските активности. Како што напредува технологијата, правната јасност станува сè поважна за да се спречат ненамерни ескалации и да се обезбеди одговорно однесување на таа конечна граница.

Во моментов, единствената основна законска рамка која ги регулира активностите во вселената е т.н Договорот за вселената, усвоен во 1967 година. Тој го дефинира вселената како „територија на целото човештво“ и забранува поставување на оружје за масовно уништување во вселената или на небесни тела како што е Месечината. Во него се нагласува дека истражувањето и користењето на просторот треба да се спроведуваат за мирни цели.

Табак: Сè уште не е вселенска војна

Некои веруваат дека неодамнешните ракетни судири, кои се случија на височините на вселената, го доведоа овој принцип во прашање. Сепак, Игор Табак, аналитичар на порталот ОБРИС – Одбрана и безбедност, вели дека пресретнувањата во надворешната атмосфера сè уште не можат да се сметаат за војна во вселената.

„Тоа не е удирање во објект што е во вселената на некој потрајен начин“, вели тој.

“Балистичките проектили се во вселената на врвот на нивната траекторија и потоа се погодени. Тоа не се сателити или некои други уреди кои би биле во вселената, а потоа би биле погодени. Но, имаше такви ситуации во последните години. На пример, во 2007 г. , Кина спроведе експеримент со соборувањето на сопствениот сателит. „Фрагментите од двете проектили, исто како и самите проектили, немаат доволна брзина за да стигнат до стабилна орбита околу Земјата. Тоа е отпад кој продолжува да паѓа на Земјата. Освен тоа, фрагментите не се отпорни на топлина и согоруваат во атмосферата, па може да се претпостави дека најчесто не стигнуваат до земјата“, вели нашиот соговорник.

Израел не е единствениот способен за престрелки во вселената
Израелската стрела 3 е екстра-атмосферска антибалистичка ракета дизајнирана да пресретнува и уништува балистички ракети со долг дострел. Оружјето е развиено од Israel Aerospace Industries и Boeing и може да врши повеќекратни симултани пресретнувања.

Табак истакнува дека постојат неколку земји кои можат воено да дејствуваат на објекти надвор од атмосферата во орбитата на Земјата.

„Израел не е единствениот во овој поглед. Има и бродови кои се опремени со такви системи. Ова, за жал, не е нешто ново. Во неколку наврати се обиде да биде регулирано со меѓународното право, но досега без никакви успех“, објаснува тој.

Потребата од нови законски рамки

Новите пресретнувања го покажуваат не само напредокот во израелската одбранбена технологија, туку и потребата да се воспостави нова парадигма во стратешкото воено размислување и регулација.

Бројни воени аналитичари веруваат дека државите ширум светот наскоро ќе мора повторно да ги проценат своите офанзивни и одбранбени способности во светлината на новите технолошки случувања и настани кои би можеле да влијаат на меѓународната безбедност и дискурсот за контрола на оружјето./Index