До пред две години, Аџеј Банга поголемиот дел од својата кариера ја помина во приватниот сектор како банкар во „Citigroup“ и извршен директор на „Mastercard“. Сега излегува дека претседателот на Светска банка мора да брани една од потпорните точки на либералниот меѓународен поредок против американскиот претседател Доналд Трамп.
Трамп нареди преглед што може да доведе до повлекување на САД како главен акционер на 81-годишната институција, забележува агенцијата.
Банга има некои аргументи и тешки факти на негова страна кои би можеле да му помогнат да се повика на интересот на САД за учество во банката.
На прв поглед, 21-месечниот шеф на Светска банка се соочува со тешка битка. Во последните недели, Белата куќа и Канцеларијата за владина ефикасност на Илон Маск драстично ги намалија програмите за помош на САД и најавија планови за повлекување од Парискиот договор за климата и Светската здравствена организација (СЗО).
Претседателската наредба во февруари започна 180-дневно разгледување на сите меѓувладини организации на кои им припаѓаат Соединетите држави и на кои обезбедуваат финансирање. Ова означува пресвртница.
Последователните администрации на САД ја видоа логиката во поддршката на Светската банка, која има посветено финансирање од 117 милијарди долари до 2024-та година.
Агендата на Трамп – „Америка на прво место“ се спротивставува на идејата дека богатиот свет има одговорност да им помага на другите, особено за глобалното затоплување. Во исто време, целта на Светска банка оваа година е 45% од нејзините заеми да бидат поврзани со климата.
Непријателството на САД е особено важно за Меѓународната асоцијација за развој, клучен дел од Светската банка. Ова е необичен вид на банка. Таа плати 28 милијарди долари во 2024-та година за најсиромашните земји во светот, како што се Етиопија и Бангладеш, обично во форма на грантови и заеми со ниски камати. Дарежливите услови значат дека богатите земји мора да придонесуваат на секои три години.
Во декември 2024-та година, поранешниот американски претседател Џо Бајден потпиша обврска од 4 милијарди долари од САД како дел од тековното надополнување на Меѓународната асоцијација за развој за 24 милијарди долари долари. Следниот чекор е Конгресот под контрола на републиканците да го одобри финансирањето.
Доколку не го добие ова финансирање, Меѓународната асоцијација за развој ќе има потешкотии да ги исполни своите тековни планови за плаќање. Во најлошото сценарио за Светска банка, американското финансирање би престанало и државниот секретар Марко Рубио, кој спроведува преглед на мултилатералните институции, би препорачал целосно излегување од Светска банка подоцна оваа година.
Добрата вест за Банга е дека има некои можни контрааргументи за спроведување. Прво, хибридниот модел на финансирање со потпора на Меѓународната асоцијација за развој претставува релативно ефикасна структура од перспектива на богатите донатори. За секој долар од САД, останатите акционери придонесуваат со 4 долари. Организацијата потоа позајмува од пазарите на обврзници за да ги претвори тие 5 долари во вкупен капацитет за финансирање од приближно 20 долари.
Меѓународната асоцијација за развој се надева дека ќе го помножи сегашниот круг на финансирање со 24 милијарди долари на околу 100 милијарди долари за грантови и заеми со ниски камати. Со други зборови, поддржувачите добиваат прилично голем удар за својот долар.
Потоа, тука е Меѓународната банка за обнова и развој (ИБРД), другата клучна институција на Светска банка. ИБРД го зголемува својот капитал до четири пати со издавање обврзници за давање заеми. Исто така, ги покрива сопствените трошоци со задолжување со кредитен рејтинг „ААА“.
Во 2024-та година банката одвои 33,5 милијарди долари за земјите со среден приход. Откако ќе се вратат заемите, организацијата може да го „рециклира“ својот капитал во нови проекти. Во текот на својот животен циклус, ИБРД и двете поврзани организации на Светска банка исплатија 1,5 трилиони долари кредити со постојан капитал за 23 милијарди долари, од кои само 3,7 милијарди долари доаѓаат од САД.
Конечно, Банга може да искористи една од клучните теми во политиката на Трамп – имиграцијата. Светска банка проценува дека 1,2 милијарди млади луѓе ќе станат возрасни работоспособни во текот на следната деценија во таканаречениот Глобален југ, но 420 милиони работни места ќе бидат создадени во истиот период. Со оглед на тоа што Трамп ја таргетира илегалната миграција во САД, нема смисла да се прекине финансирањето на организацијата цврсто фокусирана на поддршката за создавање работни места во овие земји.
Финансиски гледано, Трамп и Рубио немаат корист од нивните обиди да добијат 3,7 милијарди долари капитал придонесен од САД. Членот VI од повелбата на Светска банка вели дека членовите кои заминуваат добиваат целосна отплата само кога ќе истече последниот заем што го одобриле, што може да трае со децении.
Некои тврдат дека САД би можеле да повратат десетици милијарди долари капитал поради таканаречениот „капитален капитал“ – акционерски капитал што земјите донатори мора да го акумулираат само во случај на невидени загуби. Но, тоа не е така – овие пари не се предадени на организациите за да се вратат.
Уште почудно, уделот на Вашингтон од 16% во ИБРД значи дека тој е единствената земја на глобално ниво што може да ги блокира одлуките на Светска банка. Ако тој замине, тоа ќе ја отвори вратата за Кина, која долго време се залага за зголемување на уделот до 6% за да одговара на нејзиното економско влијание.
Теоретски, излегувањето на САД може да доведе до тоа Кина да добие најголемо влијание и седиштето на холдинг-компанијата да се пресели од Вашингтон во, на пример, Пекинг – член V од повелбата на организацијата вели дека седиштето мора да биде на територијата на најголемиот акционер. Со оглед на антипатијата на Трамп кон Пекинг, ова нема да има смисла.
Светска банка ќе продолжи да постои без САД. Вистина е дека најверојатно ќе го изгуби кредитниот рејтинг „ААА“ и дека трошоците за финансирање ќе се зголемат. Сепак, трошоците за задолжување нема да бидат повисоки од оние на другите мултилатерални заемодавачи, како што е Европската банка за обнова и развој.
Слично на тоа, доколку Вашингтон одлучи да плати помалку на Меѓународната асоцијација за развој или да ги опструира политиките на Светската банка, повеќето од активностите на телото сепак би можеле да продолжат. Дури и ако САД ги одржат 4-те милијарди долари ветени од Бајден, вкупниот потенцијал за кредитирање од програмата ќе падне од речиси 100 милијарди долари на околу 80 милијарди долари, што е малку веројатно дека ќе биде катастрофално.
Со други зборови, напуштањето на Светска банка ќе ја пренесе иницијативата на непријателите на САД, а за Вашингтон нема да има никакви предности. Ова е убедлива порака што Банга треба да ја пренесе во Белата куќа.
