Се чини дека европските производители се најдоа во совршена бура. Речиси не поминува ден без жалба за прекумерната регулатива, кинеската конкуренција или неспособноста на ЕУ да одговори на американскиот Закон за намалување на инфлацијата (IRA). Резултат на сето ова е незадоволството на европските бизниси што регулаторите ги сопнуваат наместо да ги заштитат.
Но, лошата страна на корпоративна Европа може да дојде од политиките што не одат доволно далеку, наместо од политиките што одат предалеку, пишува европскиот економски коментатор на „Financial Times“, Мартин Сандбу.
Земете ја автомобилската индустрија. Европските производители се загрижени дека не можат да се натпреваруваат со субвенционираните кинески електрични возила на сопствениот пазар. Тие наскоро ќе имаат уште една работа за која ќе се жалат: челикот и алуминиумот ќе станат значително поскапи во ЕУ отколку на друго место, бидејќи блокот ќе се одвива во нејзиниот механизам за прилагодување на границите на јаглеродот (CBAM), данок на содржината на јаглерод во одредени увезени материјали.
CBAM сам по себе е поттик за иновативно производство. Во сегашната форма, тој ќе обезбеди пазар на ЕУ за нискојаглероден челик и алуминиум, цемент, ѓубрива, водород и електрична енергија. Напорите на компаниите од ЕУ во зелениот челик, на пример, би ги направиле конкурентни со домашниот „валкан“ челик со оглед на високиот внатрешен данок на јаглерод во ЕУ, но би биле намалени од увозот со интензивен јаглерод во отсуство на граничен данок поврзан со штетните емисии.
Но, со создавање пазар за производи со ниска содржина на јаглерод во овие сектори, CBAM го поткопува и пазарот за производи од ЕУ кои ги користат овие материјали како суровини, како што се автомобилите. Додека CBAM заштитува еднакви услови за европските производители на зелен челик и алуминиум, производителите низводно не добиваат таква заштита од увоз направени со јаглерод-интензивни суровини или енергија. Она за што треба да се заложи индустријата како автомобилската индустрија е да го прошири опсегот на CBAM.
Оваа економска логика значи дека CBAM е политички неодржлив во сегашната форма. Откако ќе се почувствуваат неговите ефекти, креаторите на политиката ќе се соочат со огромен и легитимен притисок да ја елиминираат штетата од конкуренцијата на долните производители, како што се оние на автомобилите. Во овој момент, проширувањето на CBAM на повеќе сектори ќе биде подобра политика отколку нејзино менување.
CBAM е пример за поширок европски тренд за поврзување на пристапот на пазарот со методите на производство. Во неодамнешните договори со своите трговски партнери, ЕУ бараше ограничувања поврзани со животната средина, работните услови и благосостојбата на животните. Унијата донесува домашни закони кои ефикасно го ограничуваат увозот на стоки произведени на различни неприфатливи начини, од прекршување на човековите права до уништување на шумите.
Се појавуваат обвинувања за протекционизам и вредносен империјализам. Но, несакањето да се конзумира производ произведен од поробени луѓе, или преку суровост кон животните, или со прекумерни емисии на јаглерод, само по себе не е ниту империјализам ниту протекционизам – се додека тоа се вистинските мотиви, а не покритие за отпор кон странските добра. Доколку навистина се одржат, таквите преференции едноставно значат дека конвенционалните аргументи за слободна трговија може да не се применуваат во некои случаи.
Вниманието на методите на производство, а не само на физичките карактеристики на самиот производ е нешто ново. Така е и регулативата која произлегува што го вознемирува европскиот бизнис. Но, сакале или не, ќе има уште поголема регулација на трговијата со производи произведени со неприфатливи методи.
Една од причините се позагрижените потрошувачи. Оние на кои порано можеби не им беше гајле што облеката им е изработена со присилна работа или дека дијамантот во нивниот прстен е ископан во воена зона, сега се грижат. Друга причина е што повеќе производители од ЕУ ќе го усвојат ставот што го препорачав погоре, пишува авторот: ако нивните методи на производство ќе одржат високи стандарди, така треба и оние на нивните конкуренти кои продаваат во блокот. Трета е порастот на трговијата со услуги и вградената обработка на податоци во стоки, каде што „производите“ и „методите на производство“ не се јасно поделени.
Европејците не се сосема сами во овој нов интервенционистички регулаторен став. Калифорнија успешно ја забрани продажбата на таканареченото неетичко свинско месо, дури и од други американски држави, поради благосостојбата на животните. Но, ЕУ ќе го воведе како стандардна практика – ако сака.
Сето ова може да доведе до помало тргување, но и помало тргување со производи чија вредност досега зависела од прикривањето на она што се тргува. И европските извозници може да откријат дека не можат да се натпреваруваат на друго место; ако е така, тоа едноставно ќе ја прошири добрата европска традиција на конкуренција преку квалитет. ЕУ ќе биде обвинета за империјализам. Но, нема да ги принудува другите да го прават тоа што го прави, едноставно ќе инсистира да одлучува што може да се продава на нејзиниот домашен пазар. Подобар збор за ова е суверенитет, заклучува Сандбу.
