Брисел го стави Белград пред дилема – или престанете да го попречувате влезот на Косово во клучните меѓународни организации или неговите сопствени аспирации за Европската Унија (ЕУ) ќе бидат замрзнати, пишува Euronews.com.
Патот на Србија кон членство во ЕУ, како што се наведува во анализата на Еуроњуз, сега зависи од нејзината тивка согласност за Косово во меѓународните организации, како што се Обединетите Нации (ОН) и Советот на Европа.
Министрите за надворешни работи на ЕУ на собирот во Луксембург на 22 април се согласија да го изменат клучниот дел од документот во врска со преговорите на Србија за пристапување во ЕУ, познат како Поглавје 35.
Промената значи дека Брисел ќе го замрзне процесот на пристапување на Србија во блокот, доколку не го спроведе договорот за нормализирање на односите со Косово.
Главниот услов за Србија да го почитува е дека мора да престане со попречување на напорите на Косово да се приклучи кон клучните меѓународни организации.
Косово презеде дипломатски чекори за влез во ОН, во Советот на Европа, во ЕУ и во НАТО, откако прогласи независност од Србија во 2008 година.
Белград ја отфрла независноста на Косово. Како членка на ОН, таа стравува дека прифаќањето на членството на Косово во овие институции имплицитно ќе ја признае нејзината државност.
Со доаѓањето на ситуацијата во ќор-сокак, министрите за надворешни работи на ЕУ го додадоа т.н. Охридски договор во поглавјето 35, кое има за цел да ги „нормализира“, речиси, тридецениските бурни односи меѓу Србија и Косово.
Договорот го носи името од градот Охрид покрај Охридското Езеро, а како што наведува Euronews, во тоа одморалиште во Северна Македонија беше потпишан пролетта 2023-та година за да се реафирмира и повторно да се промовира Бриселскиот договор од 2013. година.
Овој договор склучен меѓу Брисел, Србија и Косово ја призна владеачката власт на косовските институции.
Ревитализација на мачниот договор постигнат со посредство на ЕУ
Само неколку обврски во овој документ се имплементирани и од Косово и од Србија, забележува Еуроњуз.
Токму затоа, министрите за надворешни работи на ЕУ донесоа одредби во Охридскиот договор задолжителни клаузули за Србија, како еден вид репер „земи или остави“.
Србија не само што ќе треба да избегне попречување на аспирациите на Приштина да се приклучи на меѓународните организации, туку ќе мора да ги признае и официјалните административни документи издадени од косовската администрација, како што се регистарските таблички и пасошите со националните симболи на Косово.
Српската влада систематски се спротивставува на ваквите работи уште од војната со НАТО во 1999 година, која наметна одвојување на Косово.
Косово порано беше автономна покраина во рамките на Србија, кога двата ентитета беа дел од Југославија, која се распадна во 1991 година.
Условите што ги донесе ЕУ на 22 април создаваат политичка сложувалка за Белград, ставајќи го своето политичко раководство и целото српско општество пред измачувачка дилема – или ќе започне бавен и прогресивен процес на признавање на Косово или мора да заборави на било кој среднорочна надеж за членство во ЕУ.
Србија досега избегнуваше каков било чекор што би можел да се идентификува како де факто признавање на косовската државност.
На 21 април, Србите кои живеат во Косово во голема мера го откажаа референдумот што го распиша косовската администрација, според владата на Приштина, за да се реши прашањето за градоначалниците во општините со мнозинство српско Косово.
Прашањето се чека од ноември 2022 година, кога српските полицајци, градоначалници и судии од северно Косово поднесоа оставки во знак на протест поради, како што тврдеа, „прекршувањето“ на договорите со посредство на ЕУ од страна на косовските власти.
Самоуправување наспроти самоопределување
Ова прашање на српските градоначалници е директно поврзано и со охридските договори.
Во текстот, Косово се согласи „да обезбеди соодветно ниво на самоуправување за етничката српска заедница во Косово“ и да им дозволи на српските општини тесно да се усогласат.
Сепак, Србите кои живеат на север тврдат дека Приштина се противи на создавањето „асоцијација на српските општини“.
Во северно Косово има четири града со српско мнозинство: Северна Митровица, Лепосавиќ, Звечан и Зубин Поток.
Во оваа област со мнозинско српско население во Косово доминира _Српска листа (_единствената политичка партија за српската заедница).
Приштина тврди дека оваа партија е директно инструирана од Белград, особено од националистичко-конзервативниот српски претседател Вучиќ.
Косовската влада тврди дека локалните Срби дејствуваат заедно со Белград, што значи дека не сака да направи отстапки за автономијата на српските територии.
„Не сакаме северниот дел од нашата земја да се трансформира во еден вид Република Српска“, рече левичарскиот националистички косовски премиер Албин Курти, мислејќи на автономниот српски ентитет во Босна Херцеговина.
Косово не може да прифати интегрирана и автономна српска администрација на нејзината територија долж границата со Србија, земја која не ја признава нејзината независност.
Во меѓувреме, Србите се плашат дека со прекинување на врските со татковината би можеле да станат граѓани од втор ред во земја која ќе ги дискриминира.
Советот на Европа и Косово – нов удар за Белград
Косово неодамна постигна релативен политички успех.
На 17 април, Парламентарното собрание на Советот на Европа (СЕ) ја одобри препораката Косово да стане нејзина 47-ма земја-членка, што предизвика бес во Белград.
Претседателот Вучиќ рече дека „доколку Косово влезе во СЕ, Србија е подготвена да го доведе во прашање сопственото членство во Советот на Европа“.
Србија спроведе масовни воени вежби на границите со Косово за да го покаже своето длабоко разочарување од одлуката на организацијата за човекови права со седиште во Стразбур.
Одлуката на собранието на СЕ е донесена откако Косово ѝ го врати земјиштето на СПЦ, кое припаѓа на манастирот Дечани.
Меѓународните организации побараа од косовските власти да го преземат овој чекор.
ЕУ, Србија и Русија
Во декември 2023 година, српскиот претседател Вучиќ изјави дека „не мисли дека е можно Охридскиот договор да биде вклучен во поглавјето 35, бидејќи тоа де факто би значело затворање на вратата (на ЕУ) за Србија“.
Според анкетата на ИПСОС од април 2022 година, бројот на Срби кои се противат на членството во ЕУ е повеќе од оние што го поддржуваат за прв пат.
Оваа анкета покажа дека мнозинството Срби мислат дека ЕУ одолговлекува кога станува збор за проширувањето, при што блокот не сака да прими нови членки.
Недостатокот на верба на Србите во Брисел се чини дека одразува одредена вистина.
Неодамнешната анкета на IPSOS/Euronews од март 2024 година покажа дека мнозинството гласачи на ЕУ се против понатамошно проширување на унијата.
Односите меѓу Србија, ЕУ и НАТО настрадаа поради руската инвазија на Украина, откако Белград не се приклучи на санкциите на ЕУ против Москва – и покрај нејзината кандидатура.
Западните престолнини го сметаат Косово како потенцијален извор на нестабилност во срцето на Европа.
Белград и Приштина не си веруваат. И двајцата се плашат да направат отстапки кои би можеле да бидат предадени од нивниот колега.
Безбедноста на Косово е обезбедена со присуството на НАТО и поддршката на ЕУ на организациите кои го промовираат владеењето на правото.
Сепак, сеништето на нестабилност е големо.
Преземено од Euronews.com