На Германија, болниот човек на Европа, ѝ доаѓа крајот на квартал што повеќе би сакала да го заборави.
Првите три месеци од 2024-та година веројатно ќе го одбележат вториот последователен квартал на економска контракција, а за целата година очекувањата се за мал или никаков раст. Неговиот индустриски мотор стана обврска поради сè уште потисната побарувачка, а светот што се деглобализира му ги одзеде лостовите како што се кинескиот извоз, евтиниот руски гас и сигурната безбедносна гаранција од САД.
Новата грижа е „кашлањето“ од друго место во еврозоната, пишува уредникот на „Bloomberg“, Лионел Лоран. Економиите како што се Холандија и Ирска зависни од трговијата беа големите двигатели на европскиот раст во последниве години, но сега стагнираат. Франција, чија економија водена од побарувачката вообичаено напредува кога Германија заостанува, забележа слаб раст и покрај надуениот буџетски дефицит бидејќи повисоките каматни стапки го направија својот данок. Оптимизмот дека може да се избегне рецесија е ублажен со анемични инвестиции и раст на производството.
Со што останува последниот голем лидер – Италија, каде што претставниците на Џорџа Мелони го отежнуваат мракот, предвидувајќи дека бруто домашниот производ (БДП) ќе се зголеми за околу 1% оваа година. Тоа би било подобро од просекот на Германија, Франција, Холандија и еврозоната, но исто така би ги задржал силните перформанси на Италија од 2019-та година и покрај историјата на низок раст, висок долг и нестабилна политика. Заедно со земјите како Шпанија и Португалија, кои по години на кризи уживаат во поголема конкурентност и раст на извозот, според истражувањето на „ING“, закрепнувањето на Италија е поттик за Европа.
Проблемот е што има и знаци на лошо здравје, или како што неодамна го нарече италијанскиот министер за финансии Џанкарло Џорџети – „стомачна болка“. Тој мислеше на т.н супербонус – даночен кредит за еколошки реновирање на домови во вредност од 110% од нивниот трошок, што даде голем поттик за инвестициите во домувањето и одигра значајна улога во постпандемиската Италија. Економистот на „Financiere de la Cite“, Николас Гецман проценува дека супер-бонус – вреден неверојатни 107 милијарди евра во прифатливи инвестиции – додаде околу 15 пати повеќе на БДП на еврозоната во форма на италијански инвестиции во градежни материјали отколку целата германска економија од тогаш до крајот на 2019-та година.
Она што му штети на Џорџети не е толку растот колку ударот врз јавните финансии, на крајот на краиштата, тоа е даночен кредит, поради што супер бонусот сега се намалува откако придонесе за буџетски дефицит од 7,2 отсто минатата година. Сепак, и без него, „Bloomberg Economics“ очекува дека растот ќе продолжи да губи.
„Економските придобивки се во минатото, додека фискалните трошоци се во иднина“, рече економистот на „HSBC Holdings“, Фабио Балбони.
Не е сѐ пропаст и мрак: има знаци на подобра доверба кај потрошувачите и повисоки плати, а финансиските пазари сè уште не вршат притисок врз италијанскиот долг. Очекувањата дека каматните стапки го достигнаа врвот, во комбинација со повлекувањето на инфлацијата, ги намалуваат облозите за рецесија.
Но, што е најважно, италијанската економија сè уште има поголема веројатност да забави отколку да направи подобро оваа година, што ја зголемува загриженоста кај европските претставници за јазот меѓу Европа и САД, чија економија треба да порасне за 2 отсто оваа година. Поранешниот италијански премиер Енрико Лета, кој беше назначен од Брисел да пишува извештај за иднината на единствениот европски пазар, минатата недела алармираше за ова прашање. Разговорот на инвеститорите за меко пристигнување нема да биде многу важен во Европа со повисок долг и повисока инфлација, која не може да испорача поголем раст.
Како може да изгледа подобар пат до закрепнување? Една од опциите е Италија, и Европа, да ги искористат средствата за закрепнување од пандемијата насочени кон заздравување на лузните од Ковид-19 и да инвестираат во иднината. Рим потрошил 45,7 милијарди евра или помалку од половина од добиените средства, што не е доволно. Европа има огромни потреби за инвестиции – вклучително и 620 милијарди евра годишно за климатската транзиција, и поуспешната примена на пандемските фондови значи подобра шанса за започнување други неопходни иницијативи за трошење, како што се оние за одбрана. Тоа, исто така, повеќе од силно би ја надоместило контракцијата на супербонус, потенцијално додавајќи 2,5 п.п. на растот на италијанскиот БДП до 2026-та година.
Иако претстојниот извештај на Лета ќе содржи многу идеи за тоа како да се отстранат структурните бариери за растот, можеби со обединување на различните европски финансиски пазари и даночни правила, Европа треба да се насочи и кон САД, усвојувајќи политики предводени од побарувачката за стимулирање на потрошувачката. Лошата имплементација на супербонус не треба да не заслепува пред сегашната погрешна комбинација на цврста монетарна политика и недостаток на фискална поддршка во Европа. И новите фискални правила на ЕУ веројатно ќе доведат до намалување на јавните инвестиции – не е идеална опција со оглед на потребата на Европа да стане геополитички понезависна.
„Секогаш се вели дека Германија е болен човек… Повеќе ме загрижува тоа што Европа се разболува“, изјави минатата недела шефот на Бундесбанк, Јоаким Нагел. Тој има право. Подобро подгответе го лекот.
