17 април 2024

Ен-Би-Си / Бета

Аналитичарите предупредуваат дека Израел, доколку одлучи да му возврати на Иран, може да го турне целиот Блиски Исток во војна - пишува денеска американската ТВ Ен-Би-Си.

Жестокиот конфликт на Израел со Иран долго време е ограничен на тајни атентати, дрски кибер-напади, саботажа на иранската нуклеарна програма и војување преку посредници. Но, таа главно прикриена борба изби на отворено во текот на викендот со беспилотниот и ракетниот напад на Техеран врз Израел.

Невидениот директен напад на Исламската Република врз еврејската држава, како одговор на смртоносниот напад на Израел врз иранскиот конзулат во Сирија, ги натера САД и нивните сојузници да избегнат поширок конфликт додека светот чека да види што ќе се случи следно.

Воениот кабинет на израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху се состана во понеделникот за да ги процени своите опции. Западните лидери повикаа на воздржаност, а американскиот претседател Џо Бајден го предупреди својот израелски колега да не го напаѓа Иран и јасно стави до знаење дека Вашингтон нема да се вклучи во контра напад. Сепак, израелски официјален претставник изјави за Ен-Би-Си дека одговорот може да биде „неминовен“.

Додека Израел, САД и другите сојузнички сили ги соборија речиси сите ирански беспилотни летала и ракети користени во нападот, последиците од нападот се уште се многу големи. Во очите на некои надворешно политички јастреби, нападот на Иран може да се сфати како тешка провокација која бара жесток одговор. Но, други аналитичари предупредуваат дека Нетанјаху доколку одлучи да возврати силно, тоа би можело да го втурне поширокиот Блиски Исток во војна среде разорната повеќемесечна воена кампања на Израел во Појасот Газа.

Работите се комплицираат, а намерите на Иран не се сосема јасни. По нападот на Израел, некои аналитичари тврдат дека воздушното бомбардирање се чини дека е извршено првенствено за да се зајакне позицијата на владата против домашните тврдокорни страни и да се одвратат непријателите во регионот, но калибрирано за да не доведе до поширока војна.

„Иран сфаќа дека е релативно слаб во регионот, па мораше да се погрижи акцијата што ја презема да биде доволно значајна за да испрати многу силна порака, но не толку успешна за да повика на одмазда не само од Израел, туку и од сојузниците на Израел“, рече Роџер Шанахан, аналитичар од Блискиот Исток со седиште во Австралија.

Вилијам Ф. Векслер, директор на програмата за Блискиот Исток во Атлантскиот совет, истраѓувачки центар за меѓународни прашања, на сличен начин тврди дека природата на акцијата на Техеран зборува сама по себе.

„Иран испрати непогрешлив сигнал дека сака да избегне натамошна ескалација што може да предизвика вистинска регионална војна“, рече Векслер во анализата. „Тој избра напад од долг дострел кој лесно може да биде спречен од познатата израелска одбрана и не ги гаѓаше американските објекти“.

Техеран, кој официјално не го признава постоењето на Израел и долго време се залагаше за палестинската кауза и го прослави нападот на Хамас на 7 октомври врз јужен Израел како „победа“, работеше да го прикаже својот напад минатиот викенд како „легитимна“ и „одговорна“ реакција на Израел, кој го бомбардираше иранскиот конзулат во Сирија. Западот треба да биде „благодарен“ за воздржаноста на Иран, изјави во понеделник портпаролот на Министерството за надворешни работи на Иран, Насер Канаани.

Сепак, некои во Техеран го опишаа иранскиот напад како подрастичен. „Решивме да создадеме нова равенка“ во односите со Израел, изјави шефот на Револуционерната гарда.

Израел се бореше против својот главен непријател Иран преку тајни операции и преку посреднички држави, како и предупредувајќи го Техеран за неговите намери додека Иран ја развива својата нуклеарна програма. Иран долго време инсистираше на тоа дека неговата нуклеарна програма е мирна, но Израел го отфрла тоа.

Преку своите застапници, првенствено Хезболах, моќна и добро вооружена политичка партија и милитантна група во Либан, Иран го нападна Израел. Но, пред неделата, ниту една страна отворено и директно не ја нападнала другата дома, според  Ен-Би-Си.

„Регионот влегува во неистражена област каде што не важат претходната стратешка парадигма и правила на ангажман“, вели Амал Саад, предавач на британскиот Универзитет во Кардиф во објава на платформата Х. „Што и да прави Израел, нема враќање на претходниот статус“, смета Саад.

Западните лидери сакаат Израел да покаже воздржаност како одговор на нападот на Иран

Американските власти изјавија за Ен-Би-Си дека Вашингтон е загрижен дека Израел може брзо да одговори без да размислува за потенцијалните последици, а Бајден му рекол на Нетанјаху дека САД нема да учествуваат во офанзивните операции против Иран, изјави висок претставник на администрацијата.

Иран долго време го сметаше својот ракетен арсенал за врвна карта за одвраќање и закана за неговите противници, но успехот на Израел во одбраната од стотици ирански проектили предизвика сомнеж за воената моќ на Техеран. Во едиторијал за „Волстрит ѓурнал“, поранешниот командант на американската Централна команда тврди дека иранскиот напад бил приказ на слабост.

„Ранливоста на иранските сили е откриена, а последицата е тоа што режимот е сериозно ослабен“, напиша пензионираниот марински генерал Кенет Ф. Мекензи Јуниор. „Израел беше охрабрен со неверојатен приказ на неговата воена моќ што е впечатлив контраст со она видено на 7 октомври“ - кога беше нападнат од палестински Хамас.

Нападот врз Саудиска Арабија во 2019 година од страна на силите Хути поддржани од Иран, за кои САД и Израел го обвинија Иран, беше многу поефикасен. Во тој напад, за кој Иран негираше одговорност, беспилотни летала ги погодија клучните нафтени постројки на Саудиска Арабија, кршејќи ги системите за воздушна одбрана произведени во САД. Случајот предизвика загриженост во Вашингтон и во регионот дека иранската ракетна и беспилотна флота претставува растечка закана.

Во многу аспекти, Иран и Израел се на пат на судир речиси половина век

Израел и Иран се непријатели од Исламската револуција кон крајот на 1970-тите. Теократскиот режим на Иран вети дека ќе ја избрише еврејската држава од мапата, а Израел и САД долго време го обвинуваат Техеран за финансирање терористички организации и неговите вооружени претставници на Блискиот Исток, вклучувајќи ги Хамас и Хезболах.

Но, непријателството меѓу Израел и Иран никогаш не се искачи на ниво на воена конфронтација лице в лице. Наместо тоа, двете земји започнаа тајни напади една врз друга на копно, море, воздух и кибер просторот.

Иран рутински го гаѓа Израел преку својата „Оска на отпорот“ - мрежа што го проширува влијанието на Техеран низ арапскиот свет.

Додека Иран негираше каква било улога во терористичкиот напад на Хамас на 7 октомври врз Израел, а висок функционер на Хамас рече дека Иран не наредил или не ја одобрил операцијата, и Израел и САД велат дека Техеран бил соучесник во нападот бидејќи со години го вооружувал и обучувал Хамас.

По 7 октомври, Израел заклучи дека неговото претходно таргетирање на ирански пратки на оружје за Хезболах во Либан и други тајни дејствија не успеале доволно да го одвратат Иран, што го натера Израел овој месец да нападне офицери на Револуционерната гарда во дипломатскиот комплекс во Дамаск, изјавија поранешни американски официјални лица и регионални експерти.

Реткост е Иран да нападне толку директно, дури и кога неговите високи команданти се ликвидирани. Во 2020 година, кога САД со дрон во Багдад го убија моќниот техерански генерал Касем Сулејмани, Иран возврати со проектили на ирачките бази во кои се сместени американските војници, при што беа повредени 100 луѓе.

Војната во Газа ги подигна тензиите меѓу Иран и Израел на ново ниво, пред израелскиот напад врз дипломатскиот комплекс на Техеран во Дамаск на 1 април каде загинаа најмалку седум ирански воени офицери, вклучително и двајца врвни команданти.

Иран вети одмазда и го исполни тоа ветување во саботата. Сега прашање е како Израел ќе одлучи да одговори – заклучува Ен-Би-Си. паг/