Речиси тричасовниот филм на Мет Ривс „The Batman“ сигурно вознемири некои гледачи, но не треба да ги плаши. „Бетмен“ е долг филм, но бавното темпо и служи на функцијата, дејствието се гради полека, но сигурно.
Роберт Патинсон и Зои Кравиц се одлични Бетмен и Жена-мачка. Филмот изгледа пореален од претходните делови на Бетмен (сигурно повеќе од трилогијата од 1990-тите). Бетмен е човек од крв и месо, тој е повреден, паѓа и крвари.
Самиот филм е длабок, на психолошко и на уметничко ниво. Кинематографијата е извонредна, темна, сурова и сублиминална, се игра со кјароскуро, посебните одделени сцени се кратки визуелни ремек-дела. Но, ако не сте го гледале „Бетмен“ (2022), ајде прво да разгледаме неколку факти за новиот филм.
Нема цитати („one liners“)
Бетмен е суперхерој кој првпат се појавил во американските стрипови издадени од DC Comics на 30 март 1939 година. Оттогаш тој се појави во многу инкарнации, но цитатот „Јас сум Бетмен!“ го овековечи во сите негови сериозни или хумористични варијанти (‘The Lego Batman Movie’).
Во 200-тата епизода од „The Big Bang Theory“ гостуваше Адам Вест (од серијата Бетмен од 1960-тите). Во расправијата од епизодата за тоа кој е најдобриот Бетмен, Хауард го прекорува Вест што се ставил пред Кристијан Бејл, „човекот кој ги персонифицирал зборовите Јас сум Бетмен!“
Вистината е дека Мајкл Китон првпат ги употребил овие зборови на страшен и наметлив начин во филмот „Бетмен“ од 1989 година, а подоцна ги усовршил во анимираната серија Бетмен.
Тие зборови воопшто не се појавуваат во новиот Бетмен! Да се разбереме, тоа е добро, не е лошо. „Јас сум одмаздата“ е цитат кој повеќе служи како двигател на заплетот (plot-machine), отколку како само духовита реченица. Значењето на тоа се открива на крајот од филмот.
Spoiler Alert!
Се чини дека централната тема на филмот е дека херојот може да биде негативец, и обратно. Тоа нè потсетува на книгата „Степски волк“ од германскиот писател Херман Хесе. Во книгата главниот лик, после многу авантури, дознава дека секој човек е подеднакво способен да ги направи најубавите и најстрашните работи во животот. Сите имаме потенцијал, но кај некои од нас тој се остварува.
Во подоцнежниот дел од филмот „Бетмен“, херојот клоца а** на некој негативец. Кога ќе пристигне полицијата, го открива лицето на негативецот на копија-мачка на Ридлер и го прашуваат кој е тој. Тој одговара „Јас сум одмаздата“ што го остава Бетмен да се прашува за своите постапки. Дали тој цело време беше негативец?
Дали тој е „плукнат син на тато“? Неговиот татко бил филантропот, добар човек, личност која Бетмен се трудеше да биде цел живот. Во одмаздата за смртта на татко му и мајка му, тој се запознава со една сосема поинаква слика за неговиот татко. Личност која ја стави на пиедестал е личност со недостатоци. Тој побарал помош од криминалец само за да замолчи критичар. Новинар (кој наводно работел за Пингвинот) кој сакал да открие валкани вистини за неговата сопруга. Тоа резултираше со смрт на новинарот.
Сенката на сомнежот влегува во неговата душа и не го напушта до крајот на филмот. Бетмен го открива својот нов повик во животот, помагајќи им на другите не со одмазда, не со филантропија (давање пари на безличните луѓе), туку помагајќи им на оние на кои им е потребна помош, и тоа со сопствени раце. За тоа конечно е пофален.
Загатнувачот (The Riddler)
Помагањето на другите е исто така многу присутна тема во филмот, но и малку парадоксална. Главниот негативец, The Riddler, е лут на општеството, бесен од неправдата, од гнилите политичари и безмилосните криминалци. Тој сака да ги подобри работите за себе и за луѓето како него. Ги повредува расипаните и злите кои се преправаат дека се добри. Но, на крајот ги повредува и невините.
На него можеме да гледаме како на лудак, бидејќи неговите постапки не се рационални. Тој само сака да се ослободи од болката, нанесувајќи им болка на другите, но тоа не е толку едноставно. Секој потег што го прави е длабоко испланиран, тој има способност да предвиди секого, дури и некого за кој мисли дека е интелигентна личност како Бетмен. Тогаш зошто и како прифаќа да ги жртвува незаштитените и невините како него? Дали е тоа за поголемо добро? Што поголемо добро? Тој се предава, потоа го уништува градот и што потоа? Ќе го обноват градот и потоа се ќе почне одново. Прво порупцијата, потоа лагите.
Пингвинот
Колин Фарел е одличен Пингвин, но не по неговата непрепознатлива физичка трансформација. Тој работи за мафијашот Кармин Фалконе и демне од позадина, чекајќи го својот момент.
Една од најинтересните сцени во филмот е сцената каде Џејмс Гордон и Бетмен го испрашуваат Пингвин. Тој одговара со духовити одговори и се потсмева на збунетиот дует „Добар полицаец, лош полицаец“. Но, шегата е на негова сметка, бидејќи го оставаат со врзани зглобови и нозе, па е принуден да се шета наоколу како вистински пингвин.
Тоа е можеби една од ретките смешни сцени во целиот филм, како сценаристот или режисерот да се плашат да ја уништат мрачната атмосфера.
Истите стари негативци?
Пол Дано е одличен како Ридлер, Колин Фарел како Освалд „Оз“ Коблпот / Пингвин, Џон Туртуро како Кармин Фалконе, Зои Кравиц како Селина Кајл / Жена мачка. Нивната глума и трансформации се одлични. Но, се чини дека на Бетмен му требаат нови негативци.
Дали е доволно да се оживуваат старите ликови на секои една или две децении? Дали е битен само рејтингот, продажбата на билети и одржувањето на приказната во живот со секоја нова генерација? Или филмовите треба да бидат креативни и инвентивни. Дали треба да внесат нешто ново и освежувачко во мејнстрим културата? Според Бетмен – не.
„Бетмен“ како концептуален филм
Кинематографијата е феноменална. Темнината е осветлена со истрели од огнено оружје или од рефлектори кои даваат една „Рембрановска“, но модерна и насилна кјароскуро естетика. Сетилата на гледачот никогаш не се затапени од отсуството на осветлувањето или заслепени од ненадејните рефлектори. Сето тоа изгледа компактно и многу служи за својата цел.
Самиот град не личи на Готам кој го познаваме, се работи за обичен град заробен од криминалот. Ситните криминалци владеат со градот, но тие не се сила која не може да се контролира. Самиот филм се чини дека бега од клишето на типичен американски акционен филм со брканици со автомобили… или не? Има некои такви сцени и тие, се разбира, служат за покажување на новиот, пореален автомобил на Бетмен.
Самата акција никогаш не е премногу возбудлива. Откривање на вистинските одговори на прашањата кој е човекот зад сцената. Сето тоа изгледа како само уште еден криминален (ретро) филм, ништо невообичаено.
Но, се чини дека „Бетмен“ игра во доменот на несвесниот ум. Лебди на работ на видливото и разбирливото, си поигрува со концептот на доброто и злото. Ги замаглува етичките и визуелните линии меѓу нив. Така требаше да остане до крај, наместо од главниот лик да стане некаква карикатура на даркерска Мајка Тереза.
Бетмен требаше да остане збунет и во потрага по сопствениот идентитет, обидувајќи се да го обнови во следните делови (се разбира дека ќе има уште) од парчињата на новата научена вистина. И тогаш вистината можеби ќе го ослободи!
Оценка: 5/5