Политиката мора да е здрава, здрава! Судството мора да е здраво, здраво! А тие се многу, многу нездрави!
Летото 2005, дел од годишниот одмор (семејно) престојувавме во Будва.
Првиот ден, ситен малер. Ги скршив очилата за читање, поточно дел од рамката. Приквечерината, влегов во првата оптичарска работилница. Jа прашав вработената дали може да ги поправат.
Ги погледна и рече: „Не, ние ова не можеме ни да го поправиме, ни да ви најдеме замена за скршеното!“ „Кој може?“, додадов. „Само во Котор“, следеше краток одговор. Непотребно, но продолжив: „Зошто оние во Котор можат, а вие не?“ „Па, вазда је било тако“, одговори таа, овој пат без да ја крене главата.
И така си изнудив да се почувствувам како „вознемирувч“ на дневната рутина на животот што, „таму-некаде“, се тркала со децении, можеби и со векови: нивното, вазда је било тако, сличното, или истото, именувано од нашиот фантастичен Горан (Стефановски) како лет во место.
- За кој наш, посебно важен сегмент од општествениот систем, можеме да кажеме вазда је било тако, доколку премногу не ситничариме?
Конкуренцијата за посочената селекција е голема. Но, ако во критериумите за избор се поаѓа од важноста и oд импликациите на секој одделен сегмент врз функционирањето и ефикасноста на целината на системот, судството секако би избило во прв план. Само идиоти од сортата беспердувни двоножци не ја знаат неговата важност за квалитетот на животот во едно општество. Односно, дека без него нема општество. Судството е делителот на правдата, заштитникот на правата на луѓето, старателот на Уставот на државата, заштита од испади/насилства на легислативата и на извршната власт.
Поради таа негова улога, нема интересна група во општеството што не би сакала да го контролира, на индиректен или на директен начин, да го „поседува’’. Профитот од неговото контролирање, или поседување, посебно им е познат на сите видови мафии.
Во една прилика (говорејќи за изборниот процес на судии во државите на САД) поранешната судијка на Врховниот суд на САД, Сандра О’ Конор (Sandra Day O’konnor), се обидела на слушателите и на учесниците во дебатата, да им биде појасна на следниов начин:
- „Важноста да се има непристрасен судија што суди кошаркарски натпревар е лесно да се сфати: ја држи играта под контрола, ги обезбедува објективните очи за проценување на контроверзните барања и им овозможува на навивачите да веруваат дека резултатот е фер“.
Па продолжила:
- „Судската независност не се случува сама од себе… тешко е да се создаде, а полесно отколку што повеќето луѓе мислат, може да се оштети или уништи…“
И заклучила:
- „Бидејќи ние имаме избрани функционери во државата, имаме интересни групи што се обидуваат да влијаат на резултатот од изборите. Тоа е дел од процесот… Но, судиите не се обични политичари. Нивната работа не е да ја интерпретираат волјата на народот.“ (болдираното е од мене)
ФУДБАЛОТ КАЈ НАС УШТЕ ПОКОЛОРИТНА СЛИКА ЗА ВАЖНОСТА НА НЕПРИСТРАСНОТО СУДЕЊЕ
Како дете, во Пирава, не гледав кошарка. Ја немаше. Гледав фудбал – на ниво на „потсојузи“ (трети, четврти фудбалски лиги во Македонија). Преку фудбалот разбрав – тогаш само за фудбалот, не и за општеството – колку е важно судиите што ги водат натпреварите да се непристрасни, со интегритет и таквите да бидат заштитени од нивната асоцијација и од други државни органи.
А што, многу често, се случуваше на фудбалските натпревари што тогаш ги гледав на тоа ниво?
Доколку домашниот тим не умееше да даде гол, домашните фудбалери и домашната публика очекуваа и бараа „заврбуваниот“, или исплашен судија да досуди пенал во нивна полза. Доколку, пак, постоеше прекршок за пенал сторен од домашните фудбалери, дури и голем како куќа, истите се бунеа, врескаа да не се досуди. Кога тоа немаше да биде исполнето од страна на судиите, најчесто кон крајот на натпреварот публиката влетуваше на теренот – летаа од сите страни врз главите на тројцата судии и на гостинските играчи: ластегарки, жегли од воловски бундруци, по некоја вила за собирање сено, камења од различни величини. Одвај живи стигнуваа до автобусот што ги чекаше покрај игралиштето, веќе со отворени врати и со вклучен мотор. Кога домашниот „Ударник“ ќе се вратеше од некое гостување со наполнета мрежа голови и кога играчите и водството ќе беа прашани зошто сте играле толку слабо, чест одговор беше: „К’ква игра бе!, Едвај живи глави врнаме! Н’ дутапаа!’’ Беа само моменти на среќа, некој од противничките играчи или од судиите да не биде убиен. Претепани сигурно, за да го запомнат засекогаш гостувањето на соодветниот терен.
И подоцна (во самостојна Македонија) фудбалските судии (заедно со фудбалската асоцијација (ФСМ) не ги заборавија старите навики. Кога републичката лига (во СФРЈ трето ниво) стана прва државна лига, пречесто првакот се знаеше уште пред да почне натпреварувачката година. Зависеше од кој дел на Македонија е претседателот на ФСМ (ФФМ).
На пример, кога на негово/нејзино чело беше „социјалистот“ Љубисав Ивановски – Ѕинго (лесна му земја), се знаеше дека Силекс од Кратово ќе биде фудбалски првак на Македонија. Кога, пак, ФСМ (ФФМ) го водеше прилепчанецот Харалампие Хаџи-Ристески, исто така, предвреме беше познато дека првакот ќе биде Победа од Прилеп. Кога Вардар, најтрофејниот фудбалски клуб во Македонија, во 2011 година излезе од Првата лига, не се пресели во Втората лига. Фудбалската мафија му договори фузија со првакот на Втората лига, тимот од Миравци, кој тогаш влегуваше во Првата лига. Така, Вардар стана Вардар (Миравци) и продолжи да игра во Првата фудбалска лига, како да не се случило излегувањето од неа.
Опишаните состојби и денес ги има ширум светот. Исто како што кај нас и денес постојат. Само, не секаде делителите на фудбалската правда се без интегритет и без логистичка заштита од фудбалските асоцијации и од другите државни институции. Не треба да е човек научник за да забележи: таму каде што фудбалската правда се дели поправично, таму и квалитетот на фудбалот е на многу повисоко ниво.
Целата колумна на Петар Гошев на следниот линк:
