Кој може, а кој не може да гласа во Германија

Германија е организирана како сојузна држава и парламентарна демократија, а германскиот устав, познат и како Основен закон, е јасен: „народот гласа“ („das Volk wählt"). Но, кој е „народот“?

Околу 59,2 милиони Германци во Германија ќе имаат право на глас на претстојните сојузни избори на 23 февруари, според Заводот за Статистика.

Сепак, околу 10 милиони луѓе што живеат во Германија нема да можат да гласаат бидејќи не се германски државјани. Тоа значи дека околу 14% од возрасната популација на Германија ќе бидат исклучени од гласањето поради нивното државјанство.

Активистот роден во Британија, Фил Батланд, некогаш беше еден од нив. Тој се преселил во Германија во 1990-тите и првпат се вклучи во политиката како дел од антиглобализациското движење ATTAC, а до неодамна беше член на партијата Левица.

„Долг период моето постојано место на живеење беше Германија, мојот живот беше во Германија, сѐ што правам е во Германија и беше малку чудно што не можев да учествувам на изборите“, изјави тој за ДВ.

Претходно, Батланд се двоумел да аплицира за германско државјанство затоа што тогаш бил невработен и му било кажано дека може да добие германско државјанство само ако заработува над одредена сума.

„Сега ги олеснија правилата“, рече Батланд, „но ако немате работа или имате работа со ниска плата, правилата сѐ уште се многу построги отколку ако имате добро платена работа. Постојат исклучувања за сиромашните луѓе во повеќето од овие правила.“ 

'Демократскиот дефицит' претставува проблем за Германија 

Германската влада ги олесни правилата за доделување државјанство во јануари 2024 година, во обид да ја направи Германија поатрактивна за квалификувани работници и да помогне во намалувањето на недостигот од работна сила.

Според новиот закон, меѓународните жители можат да аплицираат за германско државјанство по пет години, а во исклучителни случаи, по три години. Претходно, луѓето мораа да живеат во земјата осум години.

Промените исто така овозможуваат луѓето да имаат двојно државјанство, привилегија која претходно беше резервирана само за граѓаните на други земји од ЕУ или Швајцарија.

„Реформите за државјанството значат дека, дури и во најдобар случај, ако го вклучиме административното време, зборуваме за период од најмалку четири до шест, седум години во кој луѓето не можат да го искажат своето мислење, а тоа, се разбира, не е добро за квалитетот на демократијата“, вели Озгур Озватан, извршен директор на политичката консултантска компанија Transformakers и автор на претстојна книга за политичкото влијание на Германците со меѓународно потекло. 

Добивањето германско државјанство не е лесно, особено поради поврзаните трошоци за аплицирање, вклучувајќи такси за преведување документи како што се изводи од матичните книги, доказ за познавање на германскиот јазик и барања за приходи.

„Демократскиот дефицит“ во Германија, како што го опишува Озватан, е особено проблематичен за земја со висока потреба од имиграција за да се надомести недостигот од работна сила поради стареењето и намалувањето на популацијата- и ја нагласува очигледната дискрепанција во германската политика.

„На политичко ниво, имаше реформи што ги воведе владата што доведоа до либерализација [на правата за државјанство], но на реторичко ниво имаше многу остар регрес“, рече тој, алудирајќи на засилената антиимиграциска реторика кај германските политичари и партии низ политичкиот спектар.

„Ова природно го покренува прашањето: Дали воопшто сакам да останам во оваа земја? И ако не сакам да останам во оваа земја, дали воопшто сакам да аплицирам за државјанство или воопшто не ми треба?“

Кој може да гласа во Германија?

Дебатата за тоа дали да се дозволи на негерманските државјани кои живеат во Германија да гласаат трае со децении. Започна во 1970-тите во контекст на контроверзите околу правата на т.н. „гостински работници“ (гастарбајтери)- мигрантски работници регрутирани од земји како Италија, Грција и Турција од крајот на 1950-тите- да стекнат престој и државјанство.

Реформите на Законот за државјанство што стапија на сила на 1 јануари 2000 година го проширија правото на германско државјанство, кое претходно се засноваше исклучиво на принципот на потекло („jus sanguinis“ или „право на крв“), за да го вклучи и принципот на место на раѓање („jus soli“ или „право на почва“).

Според Сојузниот изборен закон, сите германски граѓани кои наполниле 18 години на денот на изборите и живеат во Германија најмалку три месеци или редовно престојуваат во земјата, имаат право да гласаат на федералните и државните избори. Ова вклучува и германски државјани кои живеат во странство, доколку се регистрираат навреме.

Граѓаните на Европската Унија кои се жители на Германија можат да гласаат на општинско ниво и на изборите за ЕУ.

Не сe планира реформа на правото на глас или државјанство

„Во повеќето случаи, полесно е да се промени пристапот до државјанство отколку правото на глас, бидејќи правото на глас е дел од уставот. Но, ништо не е веројатно да се промени по следните избори“, рече Тобијас Спори, виш истражувач во тинк-тенк фокусиран на политичката партиципација.

Додека шансите за промени во правото на глас остануваат мали, странците што живеат во Германија можат да вршат политички притисок преку учество во политички партии, кампањи и протести- што Фил Батланд високо го цени.